Μουσεία σε κίνδυνο

Τις τελευταίες ημέρες επανέρχεται στη δημόσια σφαίρα η πρόθεση της υπουργού Πολιτισμού να μετατραπούν τα πέντε μεγάλα κρατικά μουσεία (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου) σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου.

Η επιστημονική κοινότητα και οι εργαζόμενοι στο ΥΠΠΟΑ συμφωνούν πως δεν πρόκειται για μια ήσσονος σημασίας αλλαγή του νομικού καθεστώτος λειτουργίας κάποιων δημόσιων υπηρεσιών, αλλά πως επιχειρείται από την υπουργό, στη βάση ενός ακραίου αντιμεταρρυθμιστικού πλάνου, η αλλαγή συνολικά της εθνικής μουσειακής πολιτικής.

Από την εποχή του Ι. Καποδίστρια (ο οποίος, μετά την άφιξή του στην Αίγινα, μερίμνησε αμέσως για την ίδρυση και τη στέγαση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου) μέχρι και σήμερα, γνωρίζαμε όλοι ότι υπεύθυνη και αποκλειστικά αρμόδια για τη διαχείριση των κινητών μνημείων των ελληνικών μουσείων είναι η ελληνική Πολιτεία. Γνωρίζαμε επίσης ότι τα εκατοντάδες δημόσια μουσεία αποτελούν οργανικό κομμάτι της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, με δέκα από αυτά, ακριβώς λόγω του ιδιαίτερου χαρακτήρα τους, να αποτελούν ειδικές περιφερειακές διευθύνσεις στον Οργανισμό του υπουργείου Πολιτισμού.

Σε μια χρονική στιγμή όπου τα πάντα στον χώρο του πολιτισμού ρευστοποιήθηκαν, λόγω της καταστροφικής επίδρασης της πανδημίας στη λειτουργία των πολιτιστικών οργανισμών, η κ. Μενδώνη δείχνει ανήμπορη να αντιληφθεί τα σημάδια των καιρών. Με βάση τα στοιχεία πρόσφατης έρευνας σε παγκόσμιο επίπεδο, λόγω του κορωνοϊού, ο αριθμός των επισκεπτών για τα 100 μουσεία με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα παγκοσμίως περιορίστηκε από 230 εκατομμύρια επισκέπτες το 2019 σε 54 εκατομμύρια το 2020 (μείωση 77%).

Μουσεία στο εξωτερικό έκλεισαν αίθουσες, υπολειτούργησαν, απέλυσαν εργαζόμενους, περιόρισαν δραστικά δαπάνες. Στην Ελλάδα, για το ίδιο χρονικό διάστημα, η μείωση είναι ακόμα μεγαλύτερη, στο Νέο Μουσείο Ακρόπολης έφτασε στο 82%. Αν προχωρήσει και ο καταστροφικός για τον πολιτιστικό πλούτο της χώρας νέος κυβερνητικός σχεδιασμός, ασφαλώς θα κληθούμε να διαχειριστούμε μια νέα δυστοπία.

Παρ’ όλα αυτά η κυβέρνηση της Ν.Δ. και η υπουργός Πολιτισμού εκθειάζουν ως ριζοσπαστική την αλλαγή του νομικού καθεστώτος των πέντε μουσείων. Μια πρόταση που παρουσιάζεται ως “απελευθέρωση” των μουσείων από τη «δουλεία» του Δημοσίου, με επίκεντρο την απόσχισή τους από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Πρόκειται όμως για έναν παρελκυστικό σχεδιασμό, πάνω στον οποίο χτίζεται αυτή η περιβόητη αυτονομία. Στην πραγματικότητα, θα υπάρχουν διορισμένα από την υπουργό Διοικητικά Συμβούλια, όπως και διορισμένοι πρόεδροι Δ.Σ. και γενικοί διευθυντές.

Με το νέο καθεστώς λειτουργίας τους, επίσης, τα μουσεία, παρότι θα χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό, θα επιδίδονται και σε ένα διαρκές κυνηγητό χορηγιών και δωρεών. Αναρωτιόμαστε λοιπόν για ποια αυτονομία μιλάμε, όταν είναι ορατός ο κίνδυνος η μουσειακή πολιτική της χώρας να καθορίζεται πλέον από ιδιώτες χορηγούς και όχι από την ελληνική Πολιτεία. Είναι σαφές πως η υπουργός βρίσκεται για μια ακόμη φορά βαρύτατα εκτεθειμένη.

Για τον ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ., ο συγκροτημένος διάλογος με όλους τους εμπλεκόμενους στα ζητήματα της πολιτιστικής διαχείρισης, η δημιουργία και ανάπτυξη ενός ολιστικού στρατηγικού σχεδίου για την ανάπτυξη του πολιτιστικού τομέα ως βασικού πυλώνα της βιώσιμης ανάπτυξης, η τόνωση του παιδευτικού και επιστημονικού ρόλου των ελληνικών μουσείων σύμφωνα με τις ανάγκες της κοινωνίας, η αναγνώριση της συμβολής των μουσείων μας ως κιβωτών επιστημονικής γνώσης και ταυτότητας είναι απαραίτητοι όροι για τον σχεδιασμό της επόμενης ημέρας.

Ακόμα και αν προσωρινά υλοποιηθεί το σχέδιο για την αποκοπή των πέντε κρατικών μουσείων, είναι χρέος μας να επαναφέρουμε τη λογική και τον δημόσιο χαρακτήρα στην πολιτιστική διαχείριση, γνωρίζοντας πως κάθε τι που μας κληροδότησαν οι προηγούμενες γενιές οφείλουμε να το παραδώσουμε ακέραιο στις επόμενες.