Μικρή μόνο κατ’ όνομα είναι η λεγόμενη «μικρή λιανική», ήτοι περίπτερα, καταστήματα ψιλικών, παντοπωλεία και μίνι μάρκετ, καθώς αθροίζει πωλήσεις πάνω από 5 δισ. ευρώ την ώρα που ο τζίρος στον κλάδο των σούπερ μάρκετ φθάνει σχεδόν τα 12 δισ. ευρώ.

Εξ ου και καθόλου τυχαία οι ισχυροί του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων έχουν στραφεί προς τα ανεξάρτητα μίνι μάρκετ και παντοπωλεία, που αν και αριθμητικά λιγοστεύουν την τελευταία 15ετία, συνεχίζουν να συγκεντρώνουν έναν διόλου ευκαταφρόνητο τζίρο, της τάξης των 3 δισ. ευρώ.

Ο «θησαυρός» των 5,15 δισ. ευρώ της μικρής λιανικής

Ιδιαιτέρως αποκαλυπτική είναι η πρόσφατη κλαδική μελέτη της ICAP CRIF για τον κλάδο των καταστημάτων της μικρής λιανικής (περίπτερα, καταστήματα ψιλικών, παντοπωλεία / μίνι μάρκετ).

Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης που παρουσιάζει σήμερα ο ΟΤ, ο εν λόγω κλάδος χαρακτηρίζεται από ευρεία γεωγραφική διασπορά και περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό καταστημάτων, τα οποία στη συντριπτική τους πλειονότητα λειτουργούν ως ατομικές επιχειρήσεις.

Πιο αναλυτικά, όπως προκύπτει από την τελευταία έρευνα που διενεργήθηκε στα Επιμελητήρια της χώρας (Μάιος – Ιούνιος 2024) ο εξεταζόμενος κλάδος αριθμεί περίπου 31,7 χιλιάδες καταστήματα.
Τα παντοπωλεία / μίνι μάρκετ καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο ποσοστό στο συνολικό αριθμό των καταστημάτων, αποσπώντας το 54% το 2024 (περί τις 17 χιλιάδες).

Ακολουθούν τα καταστήματα ψιλικών με ποσοστό 25% (σχεδόν 8.000) το ίδιο έτος και τα περίπτερα με 21% (περίπου 6.700).

Σύμφωνα με την κα Σταματίνα Παντελαίου, Διευθύντρια Οικονομικών Κλαδικών Μελετών της ICAP CRIF, o αριθμός των καταστημάτων ψιλικών παρουσίασε μικρή άνοδο κατά 1,2%. Με μικρότερο ρυθμό αυξήθηκαν τα παντοπωλεία (+0,9%), ενώ ο αριθμός των περιπτέρων κατέγραψε πτώση (-1,2%).

Σε ό,τι αφορά τις συνολικές πωλήσεις των καταστημάτων μικρής λιανικής κατέγραψαν αύξηση 1,5% το 2023 σε σχέση με το 2022, η δε αξία της αγοράς εκτιμάται σε 5,15 δισ. ευρώ.

Μείωση παρουσίασαν οι πωλήσεις των περιπτέρων (-2%), ενώ οι πωλήσεις των καταστημάτων ψιλικών και των παντοπωλείων / μίνι μάρκετ εκτιμάται ότι ενισχύθηκαν κατά 1,5% και 3% αντίστοιχα.

Τα παντοπωλεία και τα μίνι μάρκετ εκτιμάται ότι κάλυψαν το 56,8% των συνολικών πωλήσεων του κλάδου, το 2023. Ακολούθησαν τα περίπτερα με 23,3% και τα καταστήματα ψιλικών με 19,9% το ίδιο έτος.

Στην Αττική η μεγαλύτερη συγκέντρωση

Στο νομό Αττικής βρίσκεται το 22,8% των καταστημάτων μικρής λιανικής το 2024 και ακολουθεί ο νομός Θεσσαλονίκης (9,1%).

Μεγαλύτερη γεωγραφική διασπορά, σύμφωνα με τη μελέτη της ICAP CRIF παρατηρείται στα παντοπωλεία και μίνι μάρκετ, καθώς μόλις το 21,3% αυτών βρίσκεται στους νομούς Αττικής και Θεσσαλονίκης. Στους ίδιους νομούς είναι συγκεντρωμένο το 41,4% των περιπτέρων και το 46,8% των καταστημάτων ψιλικών.

Στο σύνολο της χώρας αντιστοιχούν 329 κάτοικοι ανά κατάστημα μικρής λιανικής το 2024.

Ας σημειωθεί ότι τα καταστήματα μικρής λιανικής συνήθως παραμένουν ανοιχτά περισσότερες ώρες από τις μεγάλες επιχειρήσεις, πολλές φορές και κατά τις αργίες ή τις Κυριακές, προσφέροντας έτσι μεγαλύτερη ευελιξία στους πελάτες.

Μικρή λιανική, μεγάλος ανταγωνισμός

Υπό αυτές τις συνθήκες, οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ δείχνουν όλο και μεγαλύτερο ζήλο για να κερδίσουν τη «μάχη της γειτονιάς», ενώ έχουν εμφανιστεί και νέοι διεκδικητές, όπως εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο λεγόμενο quick commerce και άλλες στη λογική του one stop shop (λίγο εστίαση, λίγο περίπτερο, λίγο ψιλικατζίδικο, λίγο καφέ και λίγο μπακάλικο).

Στο στόχαστρο βρίσκονται τα μεμονωμένα καταστήματα ευκολίας (convenience stores) ειδικά σε περιοχές με υψηλή πυκνότητα πληθυσμού, καθώς προσφέρουν ένα είδος εγγύησης για μεγάλη και σταθερή πελατεία, καθώς και εκείνα στην «καρδιά» των περιοχών της περιφέρειας με στενότητα χώρου και μεγάλη τουριστική κίνηση.

Το πόσοι, ποιοι και πώς θα επιβιώσουν από όσους «μικρούς» δεν ενδώσουν στο pressing των επώνυμων αλυσίδων θα εξαρτηθεί από το αν θα καταφέρουν να προσαρμοστούν γρήγορα στις νέες απαιτήσεις των καταναλωτών, που θέλουν τη μικρή λιανική να διαθέτει μεγάλη ποικιλία προϊόντων από βασικά είδη μέχρι εξειδικευμένα προϊόντα υγείας και ευεξίας, να έχει διευρυμένο ωράριο, ακόμη και 24/7, να προβαίνει σε προωθητικές ενέργειες και εξατομικευμένες προσφορές, να λειτουργεί ηλεκτρονικό κατάστημα, να διαθέτει προγράμματα πιστότητας και αυτοματοποιημένα ταμεία και να παρέχει υπηρεσίες παράδοσης κατ’ οίκον.

Όλα τα παραπάνω, ή τουλάχιστον τα περισσότερα συν την αναγνωρισιμότητα του brand και μια σειρά υποστηρικτικές υπηρεσίες, από το μάρκετινγκ και την τεχνική βοήθεια σε όλα τα επίπεδα μέχρι τη διάθεση χρηματοδοτικών εργαλείων, προσφέρουν οι αλυσίδες μέσω του συστήματος της δικαιόχρησης (franchise), στοχεύοντας στην προσέλκυση είτε επιχειρηματιών που ήδη έχουν κατάστημα μικρής λιανικής σε «καλή» περιοχή είτε νέων που επιθυμούν να αποκτήσουν τη δική τους δουλειά.

Οι διεκδικητές

Το αυξημένο ενδιαφέρον της ΑΒ Βασιλόπουλος για τη μικρή λιανική, αποτελεί ένα απτό παράδειγμα. Μάλιστα όπως εξήγησε ο Νίκος Λαβίδας, brand president της ΑΒ Βασιλόπουλος, η αλυσίδα επενδύει περαιτέρω στο franchise που εισφέρει σήμερα το 15% των πωλήσεων από 12% πέρυσι, με στόχος να φτάσει το 25% στην επόμενη τριετία.

Η στρατηγική αυτή, μέρος του τριετούς πλάνου μετασχηματισμού της εν Ελλάδι θυγατρικής του πολυεθνικού ομίλου Ahold Delhaize, θα επεκτείνει το δίκτυο καταστημάτων σε νέες περιοχές, ιδίως σε περιοχές με έντονη τουριστική κίνηση, διατηρώντας παράλληλα χαμηλά το λειτουργικό κόστος και εξασφαλίζοντας υψηλότερα περιθώρια EBITDA.

Το πλάνο της ΑΒ έως το τέλος του 2024 περιλαμβάνει τη μετατροπή 45 καταστημάτων σε franchise, και το κλείσιμο 11 εταιρικών καταστημάτων με παράλληλη επένδυση σε 63 νέα καταστήματα τόσο στο μοντέλο του franchise όσο και στο δίκτυο εταιρικών καταστημάτων ΑΒ, που αυτή τη στιγμή αριθμούν 293. Το ύψος των επενδύσεων ανέρχεται περίπου στα 50 εκατ. ευρώ.

Την ίδια ώρα, η OK! Αnytime Market με 154 «μίνι σούπερ μάρκετ» με καθημερινό ωράριο 8πμ-11μμ, Δευτέρα ως Κυριακή, στοχεύει στη διατήρηση της θετικής πορείας των αποτελεσμάτων της και στη βελτίωση της καθαρής θέσης της εταιρείας ενισχύοντας διαρκώς την ανταγωνιστικότητα και την αποτελεσματικότητα της. Για το 2023 ο τζίρος της αλυσίδας, που αναπτύσσεται μέσω franchise, αυξήθηκε σε 74,74 εκατ. ευρώ από 68,33 εκατ. ευρώ το 2022 και τα αποτελέσματα χρήσης προ φόρων ανήλθαν σε 1,08 εκατ. ευρώ έναντι 977 χιλ. ευρώ το 2022. Η OK! Anytime Market πρόσθεσε στο δίκτυό της 10 νέα καταστήματα κατά το πρώτο εξάμηνο του 2024.

Δυναμική είναι η επέκταση και του δικτύου My Market Local της Metro AEBE που έφτασε τα 29 καταστήματα γειτονιάς με στόχο μέχρι το τέλος της χρονιάς να ξεπεράσουν τα 30. Ας σημειωθεί ότι τα καταστήματα γειτονιάς έχουν τη δυνατότητα λειτουργίας με διευρυμένο ωράριο και Κυριακές.

Την ανάπτυξη δικτύου franchise στις γειτονιές εξετάζει και η Διαμαντής Μασούτης σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή της αλυσίδας, κο Θεόδωρο Γεροστεργιούδη, ενώ ήδη η βορειοελλαδίτικη αλυσίδα διατηρεί ευέλικτη εμπορική συνεργασία με 180 μικρά καταστήματα πανελλαδικά υπό την επωνυμία Express Market.

Στα τέλη Ιουνίου ο αριθμός των καταστημάτων Carrefour στην Ελλάδα έφτασε τα 43, εκ των οποίων τα 17 είναι εταιρικά, με τη Retail & More, συμφερόντων του Ν. Βαρδινογιάννη, να στοχεύει σε πάνω από 50 καταστήματα στο τέλος του 2024. Σύμφωνα με τις οικονομικές καταστάσεις του ομίλου AVE, στον οποίο ανήκει η Retail & More, οι καθαρές πωλήσεις του κλάδου χονδρικού εμπορίου προϊόντων ευρείας κατανάλωσης στο πρώτο εξάμηνο του έτους πλησίασαν τα 6 εκατ. ευρώ, αν κα το αποτέλεσμα μετά από φόρους διαμορφώθηκε σε ζημίες 1,27 εκατ. ευρώ.

Στα 21 καταστήματα ευκολίας έχει φθάσει η αλυσίδα Mini STOP Kiosk, που συνδυάζει street cafe και snack, κατάστημα ψιλικών, κάβα και σημείο παροχής υπηρεσιών, λειτουργώντας με εκτεταμένο ωράριο.

Επτά ημέρες την εβδομάδα, 24 ώρες το 24ωρο, λειτουργούν τα 48 καταστήματα Yes! Stores σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, ενώ η I.S.N. Ανώνυμη Εταιρία που αναπτύσσει την αλυσίδα 4all μέσω franchise αριθμεί αυτή τη στιγμή 133 μικτά καταστήματα ψιλικών και καφέ take away κυρίως στη βόρεια Ελλάδα

ot