IΣΤΟΡΙΚΑ: Όθων….η αυτού μικρότης;

Του Κωνσταντίνου Τσιαγά

Στίς 25 Ιανουαρίου/6 Φεβρουαρίου 1833 ο Όθων, ένα δεκαεπτάχρονο αγόρι ολίγον τι βαρήκοο και ψευδό, που η δειλία του προσέθετε κάτι στη φυσική κοκκινάδα του ,αποβιβάζεται στό Ναύπλιο. Τόν συνοδεύουν οι αυστηροί κηδεμόνες της Βαυαρικής Αυλής, οι οποίοι είχαν ορισθεί αντιβασιλείς από τόν πατέρα του νεαρού ηγεμόνος: επρόκειτο γιά τους Άρμανσμπεργκ, Μάουερ καί Χάιντεκ οι οποίοι θα ασκούσαν την εξουσία έως και την ενηλικίωση του βασιλέως….Σήμερα ξαναγεννιέται η πατρίδα και ανασταίνεται, όπου ήταν τόσον καιρόν χαμένη και σβησμένη...μ αυτά τα θερμά λόγια υπεδέχθη ο Μακρυγιάννης το νεαρό Όθωνα.

Η Ελλάς εκείνη την εποχή εξήρχετο από μία μακρά περίοδο ταραχών και ακυβερνησίας η οποία ακολούθησε τη δολοφονία του Καποδιστρίου. Η επίσημη ανακοίνωση της τριμελούς επιτροπής της Διοικητικής επιτροπής του βασιλείου της Ελλάδος, απαρτιζομένη από τούς Ζαζίμη ,Κωλέττη και Μεταξά δεν άφηνε καμία αμφιβολία για τίς εναποθείσες από την πατρίδα ελπίδες στό πρόσωπο του νεαρού Βαυαρού....τέλοσπάντων η θεία πρόνοια έφερεν εις τους κόλπους της πατρίδος τον κοινόν σωτήρα των Ελλήνων….  Η πρώτη δεκαετία της βασιλείας του Όθωνος σφραγίζεται από τήν έλλειψη συντάγματος.

Μετά τα δημοκρατικά συντάγματα πού εξεδώθησαν από τίς εθνοσυνελεύσεις κατά τη διάρκεια της επαναστάσεως, οι Έλληνες υποχρεώθηκαν να υποσθούν μία μοναρχική διακυβέρνηση χωρίς ουσιώδεις νομικούς περιορισμούς και χωρίς τη θεσμική εξασφάλιση των δικαιωμάτων τους. Ούτως ή άλλως το νέο κράτος είχε ήδη τεθεί υπό την εγγύηση των τριών προστάτιδων δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) οι οποίες σύμφώνως τη συνθήκη του Λονδίνου θα αναλάμβαναν -εκτός των άλλων-και την εγγύηση για την αποπληρωμή των δανείων του αγώνος.

Οι ‘Ελληνες ηναγκάσθησαν να δεχθούν το νέο μονάρχη αξιώνοντας όμως να έχει συνταγματικούς περιορισμούς ανάγκη που περιοριζόταν μέχρι την ενηλικίωση του (1.6.1835) σε θεωρητικές διατυπώσεις. Έως τότε την εξουσία ασκούσαν οι αντιβασιλείς ενω μοναδική αλλαγή μετα την ενηλικίωση υπήρξε η ίδρυση του συμβουλίου της επικρατείας, εντούτοις τη διακυβέρνηση ασκούσαν -πέραν του βασιλέως- έμπιστα πρόσωπα αποτελούντα το ανακτοβούλιο ή τήν <<καμαρίλα>> όπως ονομάσθη η αυλή του Όθωνος στή γλώσσα της εποχής.

Οι παλιοί προύχοντες καθώς και οι στρατιωτικοί ηγέτες μάλλον παραγκωνίσθηκαν , διατηρώντας τις όποιες επιρροές τους στό επίπεδο τής Τοπικής Αυτοδιοικήσεως , προωθώντας πρόσωπα τις αρεσκείας τους θέτοντας ήδη τα θεμέλια τού μετέπειτα ελληνικού πελατειακού κράτους. Εντούτοις ο παραγκωνισμός των προεστών και των στρατιωτικών,γέννησε δυσαρρέσκειες ενώ οι καταπιέσεις και οι παρεμβάσεις που δέχθηκαν τα λαϊκά στρώματα είχαν ως αποτέλεσμα να φυτρώσει ο σπόρος της αμφισβητήσεως, σπόρος που έμελλε να καρπίσει με το κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου και την εγκαθίδρυση της συνταγματικής-κοινοβουλευτικής μοναρχίας.

Το Σεπτέμβριο του 1833 τη λαϊκή δυσαρέσκεια όξυνε η σύλληψη και δίκη των Θ. Κολοκοτρώνη και Δ. Πλαπούτα, οι οποίοι καταδικάσθηκαν σε θάνατο και μετέπειτα σε  ισόβια δεσμά . Στα μάτια του απλού κόσμου οι δυο ήρως θεωρήθηκαν θύματα της αντιβασιλείας. Η ενηλικίωση του Όθωνος κατήργησε τις δικαστικές αποφάσεις δίδοντας χάρη στους δυο αγωνιστές.

Οι αντιβασιλείς στό σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα που ήσκησαν εξουσία –διαίρεσαν το βασίλειο σε δέκα επαρχίες καθιερώνοντας ένα συγκεντρωτικό σύστημα αφου οι νομάρχες και οι έπαρχοι διορίζοντο απ ευθείας από το στέμμα –επέβαλλαν το αυτοκέφαλο στην ελληνική εκκλησία προβλέποντας μεταξύ άλλων και τη διάλυση των ολιγάριθμων μοναστηρίων–μερίμνησαν για την οργάνωση της παιδείας με την ίδρυση πανεπιστημίου και ακαδημίας–επέδειξαν αξιόλογο νομοθετικό έργο με την οργάνωση των δικαστηρίων και τη θέσπιση του ποινικού νόμου καθώς και τού κώδικος πολιτικής και ποινικής δικονομίας–διατήρησε το βαυαρικό στρατό πέραν του ενός έτους στην Ελλάδα-υπήρχε υπόσχεση για παραμονή του στρατιωτικού σώματος έως και ένα χρόνο μετά την άφιξη των βασιλέων- ενώ αδιαφόρησαν για τις δανειακές υποχρεώσεις της χώρας διατηρώντας τους παχυλούς μισθούς τους.
 Ένα χρόνο αργότερα ξέσπασαν ταραχές στή Μεσσηνία οι οποίες τερματίσθηκαν χάρη στη δράση του Κωλέττη ο οποίος ήταν επικεφαλής του υπουργικού συμβουλίου.Τα παλαιά κόμματα (αγγλικό,γαλλικό ,ρωσικό) συνέχιζαν να υπάρχουν ωστόσο στα 1837-όταν η πρωτεύουσα είχε ήδη μεταφερθεί στην Αθήνα-ενεμφανίσθη μία πολιτική κίνηση ονόματι <<Συγχώνευσις>> η οποία απέβλεπε στή συνένωση των παλαιών κομμάτων. Το εγχείρημα δεν τελεσφόρησε οπότε ο Όθων επέλεξε να υπάρχουν τόσο στο υπουργικό συμβούλιο όσο και στα υπόλοιπα κρατικά συλλογικά όργανα σχετικώς ισότιμη εκπροσώπηση των κομμάτων έτσι ώστε να ικανοποιούνται και τα ίδια αλλά και οι μεγάλες δυνάμεις που τα προστάτευαν. Μετά το 1840 αρχίζει να γίνεται κοινή συνείδηση στό σύνολο σχεδόν των πολιτικών δυνάμεων ότι απαιτείται σύνταγμα καί μεταρρυθμίσεις στο πολιτικό σύστημα
Ποία μορφή είχε όμως η χώρα του μικρού πρίγκηπος; Επρόκειτο για ενα κράτος πολιτικώς μη βιώσιμο μιας και για την ίδρυσήτου ήταν απαραίτητη η συγκατάθεση των ευρωπαϊκών δυνάμεων οι οποίες περισσότερο ρύθμισαν τις μεταξύ τους σχέσεις και απαιτήσεις παρά αναγνώρισαν μια νικηφόρα επανάσταση.

Ένα ανατέλλον κράτος οικονομικώς μη βιώσιμο αποτελούμενο από φτωχές πρώην οθωμανικές επαρχίες καί κατεστραμμένα ναυτιλιακά κέντρα του Αιγαίου. Η ελληνική οικονομία ήταν εξαρτημένη από τις διαθέσεις των μεγάλων δυνάμεων καθώς και από την Οθωμανική Αυτοκρατορία με την οποία υπήρχε οικονομική συμπληρωματικότητα τόσο σε επίπεδο αγαθών όσο καί σε επίπεδο ανθρωπίνου δυναμικού. Ένα κράτος με αλλαγμένες τις κοινωνικές του δομές μιας και οι παλαιοί εκπρόσωποι του λαού οι οποίοι ασκούσαν επιρροή όχι όμως και εξουσία, εφαρμόζοντας απλώς το οθωμανικό φοροσυλλεκτικό σύστημα ήσαν τώρα μέλη -στην καλύτερη περίπτωση-ενός συμβουλευτικού συμβουλίου, αυτού της <<Επικρατείας>>. Από τα 1837 κι έπειτα η συμμετοχή των Ελλήνων στην κρατική τάξη αυξήθηκε δεδομένης της ανάγκης των παλαιών κρατούντων για κατάληψη μίας δημόσιας θέσεως έναντι των Βαυαρών. Αυτή η κρατική τάξη διαμόρφωσε το κλίμα για το κίνημα του 1843 ,μια ανάγκη δηλαδή για αναδιανομή της κρατικής τάξεως όπου ο βασιλιάς διατηρείτο ως σύμβολο αλλά οι εξουσίες θα κατέληγαν προοδευτικά σ αυτή την περίφημο κρατική τάξη, η οποία θα κατείχε την κοινωνική εξουσία.

Έτσι λοιπόν δημιουργήθη το  κλίμα για την τελική έξωσή του τόν Οκτώβριο του 1862 κατόπιν σφοδρών αντιμοναρχικών ταραχών. Άραγε να κατάλαβε ποτέ οτι την εξουσία στο κράτος του , την κατείχε το προσωπικό του κράτους και όχι οι γαιοκτήμονες ή οι επιχειρηματίες;Η ιστορική συνέχεια διατήρησε την κρατική τάξη και την Αθήνα ως ενδαίτημα καί είδωλό της