Συμμορίες ανηλίκων: Η γενιά του TikTok εκπαιδεύεται στη βία

Τέσσερα νεαρά άτομα στην περιοχή της Θέρμης Θεσσαλονίκης έστησαν ενέδρα σε έναν περίπου συνομήλικό τους, 17 ετών.

Η τετράδα οπλοφορούσε. Απείλησαν το θύμα ότι θα τον πυροβολούσαν επιτόπου αν δεν τους έδινε τα χρήματα που ζητούσαν. Μεταξύ τους υπήρχε προηγούμενο αγοραπωλησίας ναρκωτικών. Εν τέλει οι τέσσερις χτύπησαν τον 17χρονο και επιχείρησαν να διαφύγουν. Οταν συνελήφθησαν, στην κατοχή τους βρέθηκαν αεροβόλα, μαχαίρια και ένα μίνι συνεργείο για τη συσκευασία της κάνναβης που εμπορεύονταν. Επίσης στη Θεσσαλονίκη, μια 12χρονη με βεβαρυμένο ιστορικό βίας εναντίον συνομηλίκων της φέρεται να κακοποίησε ένα άλλο κορίτσι 13 ετών. Μεταξύ άλλων, η μητέρα του θύματος κατήγγειλε ότι η δράστις έσβησε το τσιγάρο της στο στήθος της κόρης της.

Στο τέλος Αυγούστου, μια βιντεοσκοπημένη βαρβαρότητα μεταξύ ανηλίκων καθήλωσε το πανελλήνιο: στις εικόνες που αναμεταδόθηκαν κατά κόρον από την τηλεόραση και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μια ομάδα εφήβων ξυλοκοπεί άγρια έναν 15χρονο. Βρίζοντας χυδαία τον ίδιο και την οικογένειά του και αφού δεν παρέλειψαν να καταφέρουν δυνατά χτυπήματα στο κεφάλι του, τον εγκαταλείπουν αιμόφυρτο στον δρόμο. Κατόπιν, εν είδει κατορθώματος, αναρτούν τα πειστήρια της επίθεσης στο Διαδίκτυο.

Το προηγούμενο περιστατικό έλαβε χώρα στην Αθήνα, στα νότια προάστια. Ωστόσο, σχεδόν την ίδια στιγμή, οπουδήποτε στο Λεκανοπέδιο ή στην υπόλοιπη Ελλάδα υπάρχει ένα νεανικό έγκλημα που περιμένει να συμβεί. Και συνήθως συμβαίνει: στη Ρόδο δύο 15χρονες ξυλοκόπησαν με γροθιές και κλωτσιές μια 13χρονη. Την άφησαν με σοβαρά τραύματα στο κεφάλι και το πρόσωπο, ενώ -φυσικά- κατέγραψαν σε βίντεο τη σκηνή με τα smartphones τους.

Εξαρση της νεανικής βίας

Η επικαιρότητα -σχεδόν καθημερινά- αναδεικνύει επεισόδια όπως τα προαναφερόμενα. Ενισχύοντας τη διάχυτη διαισθητική εντύπωση ότι το τελευταίο διάστημα παρατηρείται έξαρση της νεανικής βίας και εγκληματικότητας. Κι αυτό επιβεβαιώνεται και από τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ.: όντως αυξήθηκαν κατά 122% οι περιπτώσεις που αφορούν συλλήψεις ανηλίκων και απαγγελία κατηγοριών περί σύστασης, συμμετοχής κ.λπ. σε εγκληματική οργάνωση. Οι δε δράστες ως άτομα, αλλιώς οι ανήλικοι οι οποίοι διαπράττουν αδικήματα με την ιδιότητα του μέλους συμμορίας, πολλαπλασιάστηκαν κατά 80%.

Τα χρονικά διαστήματα αναφοράς βάσει των οποίων επιχειρείται η σύγκριση είναι τα πρώτα οκτάμηνα των ετών 2022 και 2023. Βεβαίως, οι απόλυτοι αριθμοί είναι σχετικά μικροί και μόνο κατ’ εξαίρεσιν υπερβαίνουν τις μία-δύο δεκάδες οι ανήλικοι που συλλαμβάνονται για τις περισσότερες κατηγορίες ποινικών αδικημάτων. Ωστόσο, η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική, πολύ πιο σκληρή και ανησυχαστική όταν εξετάζονται οι αντίστοιχοι ποσοστιαίοι δείκτες.

Διότι, π.χ., από τον Ιανουάριο έως και τον Αύγουστο του 2023 οι περιπτώσεις σύλληψης ανηλίκων ως μελών εγκληματικής οργάνωσης ήταν συνολικά 20. Ωστόσο, το κρίσιμο στοιχείο είναι ότι κατά την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους οι υποθέσεις αυτού του τύπου ήταν λιγότερες από τις μισές, μόλις εννέα. Επομένως, τα μέλη των συμμοριών ανηλίκων που δρουν στην Ελλάδα υπερδιπλασιάστηκαν μέσα σε έναν χρόνο, γεγονός που αποτυπώνεται στο σοκαριστικό ποσοστό του 122%.

Αύξηση 40% φέτος

Στο σύνολό της η εγκληματικότητα ανηλίκων εμφανίζει έντονη αυξητική τάση, με σχεδόν 40% περισσότερα κρούσματα φέτος απ’ ό,τι πέρυσι. Συγκεκριμένα, η ΕΛ.ΑΣ. κατά το πρώτο οκτάμηνο του 2023 επιλήφθηκε 1.720 υποθέσεων και έθεσε υπό κράτηση 2.402 δράστες. Οι αντίστοιχοι αριθμοί για το 2022 ήταν 1.244 κρούσματα με πρωταγωνιστές 1.889 ανηλίκους. Η ποσοστιαία διαφορά είναι 38,26% στα επεισόδια βίας και παραβατικότητας και 27,15% στον αριθμό των εμπλεκόμενων ανηλίκων.

Παρόμοια με την εικόνα των δραστών είναι και αυτή των θυμάτων. Ενδεικτικά, το 2023 υπήρξαν κατά 22% περισσότεροι ανήλικοι οι οποίοι ληστεύτηκαν, ενώ κατά 17% αυξήθηκαν όσα παιδιά υπέστησαν σωματικές βλάβες από επιθέσεις συνομηλίκων τους. Οσο για τα πιο κοινά εγκλήματα, οι ανήλικοι δράστες συλλαμβάνονται πιο συχνά για κλοπές και ληστείες, εξ ου και είναι χαρακτηριστικό ότι στο top 10 της νεανικής εγκληματικότητας οι κορυφαίες ποινικώς κολάσιμες πράξεις (αν και όχι κατά κυριολεξία, εφόσον ως ανήλικοι οι κακοποιοί αφήνονται ελεύθεροι) είναι για το 2023 οι εξής: για κλοπή 824, συναυτουργία σε κλοπή 276, σωματική βλάβη 224, ληστεία 172, συναυτουργία σε ληστεία 99, απόπειρα κλοπής 98, επικίνδυνη σωματική βλάβη 80, εξύβριση 72, απειλή 69 και διακεκριμένη κλοπή 57.

Θυματο-θύτες

Μιλώντας στο «ΘΕΜΑ» για την επί τα χείρω πορεία την οποία διαγράφει χρόνο με τον χρόνο η ανήλικη βία στο πλαίσιο της ελληνικής κοινωνίας, η αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδικής-Εφηβικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ Αρτεμις Τσίτσικα επισημαίνει ένα, σε μεγάλο βαθμό παράδοξο και απροσδόκητο, φαινόμενο: την εναλλαγή ρόλων στο πραγματικό πεδίο όπου αναπτύσσεται η εγκληματικότητα των ανηλίκων.

Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά η κυρία Τσίτσικα, «ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι ρόλοι του δράστη και του αποδέκτη της βίας συχνά εναλλάσσονται. Σαν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, κάτι που, εκτός των άλλων, τονίζει ακόμη περισσότερο την ανάγκη και των δύο εμπλεκόμενων πλευρών για υποστήριξη, βοήθεια και κατεύθυνση.

Επίσης, παρατηρούμε κοινά χαρακτηριστικά στα άτομα τα οποία εμπλέκονται σε ακραίες μορφές εκφοβισμού. Συνήθως έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, ψυχοκοινωνική δυσλειτουργία, τραυματικές εμπειρίες, ανασφάλεια, χαμηλή ανοχή στην απόρριψη. Επιπλέον, οποιαδήποτε διαφορετικότητα (π.χ. σε εμφάνιση, εθνικότητα, σεξουαλικό προσανατολισμό κ.λπ.) μπορεί να αποτελέσει ερέθισμα για κάποια συμπεριφορά βίας. Ολα αυτά είναι ενδεικτικά της δυσλειτουργίας παιδιών και εφήβων που δέχονται ή ασκούν εκφοβισμό. Ενδεχομένως προκύπτουν από απότομες μεταβολές απλών λειτουργιών στην καθημερινότητά τους, όπως η διατροφή, ο ύπνος, η σχολική επίδοση, οι διαπροσωπικές σχέσεις (φιλίες, φλερτ, οικογένεια), η προσωπική υγιεινή και η φροντίδα του εαυτού τους κ.λπ.».