του Αχιλλέα Ροδίτη | Αχαϊκή Πολιτεία

Τα τελευταίες δεκαετίες αναδύονται συνεχώς νέες τάσεις διατροφής. Αυτές είτε αφορούν δίαιτες που υπόσχονται άμεσα αποτελέσματα, είτε trends διατροφής, όπως τα superfoods, που υπόσχονται θαύματα για τον οργανισμό μας.

Ταυτόχρονα, ανθρώπινα πρότυπα που προβάλλονται μέσω διαφημίσεων, (καλλίγραμμα γυμνασμένα σώματα, πολλές φορές υπερβολικά αδύνατα), κερδίζουν συνέχεια έδαφος οδηγώντας πολλούς ανθρώπους να τρέφονται, όχι με κριτήριο «τι είναι καλό για την υγεία τους», αλλά σύμφωνα με την εικόνα σώματος που θα ήθελαν να προβάλλουν στον κόσμο.

Η προσπάθεια αυτή, όμως, δεν συνδυάζεται πάντα  με τις οδηγίες που διέπουν τις Βασικές Αρχές Διατροφής, αλλά με τάσεις της εποχής. Έτσι, έχουμε ανθρώπους να ακολουθούν δίαιτες αυστηρά υποθερμιδικές, ή δίαιτες που αποκλείουν σημαντικές ομάδες τροφίμων από τον οργανισμό τους ή δίαιτες που δεν έχουν κάποια επιστημονική υπόσταση. Φυσικά αυτές οι προσπάθειες σπάνια οδηγούν αναίμακτα στο επιθυμητό αποτέλεσμα, μα κι αν φτάσουν στον στόχο τους, δύσκολα μπορούν να τον διατηρήσουν μακροπρόθεσμα.

Ο Πατρινός Διατροφολόγος Γεώργιος Γασπαρινάτος

Μιλώντας με τον Πατρινό Διατροφολόγο κ. Γεώργιο Γασπαρινάτο, αντλούμε χρήσιμες απόψεις και οδηγίες. Όπως λέει χαρακτηριστικά: «Αρκετά χρόνια τώρα οι διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων έχουν αλλάξει δραματικά. Την δεκαετία του 80 οι άνθρωποι βάσιζαν την διατροφή τους σε αυτό που υπάρχει ως διατροφικό πρότυπο σήμερα: την Μεσογειακή διατροφή»!

Επισημαίνει ότι, τότε, οι άνθρωποι κατανάλωναν καθημερινά πολλά φρούτα και λαχανικά, 1-2 φορές την εβδομάδα όσπρια, 1-2 την εβδομάδα λαδερά και λίγες φορές κάποιο κρέας. Μάλιστα το κρέας θεωρούταν κυριακάτικο φαγητό. Η δε κατανάλωση γλυκών ήταν μικρή και αυτή προερχόταν από κάποια σπιτική συνταγή. Θα λέγαμε ότι γινόταν χρήση πιο αγνών υλικών.

Εξηγεί ότι: «Αυτός ο τρόπος διατροφής είχε θετικό αντίκτυπο στην υγεία των ανθρώπων, όπως χαμηλά επίπεδα παχυσαρκίας ενηλίκων αλλά και παιδιών» και καταλήγει πως:

«Δυστυχώς με τον καιρό και την είσοδο της τηλεόρασης, οι διατροφικές επιλογές σχεδόν επιβάλλονταν απ’ τις διαφημίσεις και τις τάσεις που δημιουργούνταν κάθε εποχή. Τα trends της διατροφής αναδύθηκαν μέσα από την ανάγκη του ανθρώπου να ανακαλύψει διάφορα διατροφικά ελιξίρια της μακροζωίας, της υγείας και της ομορφιάς. Η διατροφική μόδα άρχισε να γοητεύει άνδρες και γυναίκες και πολλές φορές, έφτανε να ορίζει τις επιλογές, τον τρόπο ζωής ακόμα και τα συναισθήματά μας».

ΑΛΗΘΕΙΕΣ & «ΜΥΘΟΙ»

ΓΙΑ ΤΑ SUPERFOODS…!

Πολλά προϊόντα παρουσιάζονται ως υγιεινά ή ότι τα συστατικά που περιέχουν τα κατατάσσουν ως superfoods. Είναι όμως αλήθεια; Ως γνωστόν, ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός. Μπορεί η τεχνολογία να έφερε πολλά καλά στη διατροφική αλυσίδα, όμως δημιούργησε και πληθώρα τροφίμων – προϊόντων με ιδιαίτερο προβληματισμό ως προς την θρεπτική τους αξία. Ο προβληματισμός αυτός προέρχεται από τον τρόπο επεξεργασίας τους.

Σήμερα με τον όρο «επεξεργασμένα τρόφιμα» εννοούμε όλες τις τροφές που έχουν υποστεί τουλάχιστον μία μηχανική ή χημική διεργασία κατά την προετοιμασία τους, με σκοπό την τροποποίηση ή την συντήρησή τους. Είναι καλό να έχουμε υπόψιν μας, πως οτιδήποτε συμβαίνει για να αλλάξει την αρχική σύσταση του τροφίμου, εντάσσεται στην έννοια της επεξεργασίας τροφίμων.

Τέτοια παραδείγματα διεργασιών είναι η παστερίωση, το αλάτισμα, το τηγάνισμα, το μαγείρεμα, το ψήσιμο, το καβούρδισμα, η ξήρανση και πολλές ακόμα τεχνικές, μεταξύ αυτών και κάποιες πολύπλοκες βιομηχανικές μέθοδοι. Τα επεξεργασμένα τρόφιμα, αυτά ταξινομούνται σε διάφορες κατηγορίες. Έτσι έχουμε τις:

• Μη επεξεργασμένες ή ελάχιστα επεξεργασμένες τροφές, οι οποίες είναι συνήθως φυσικά τρόφιμα που τροποποιούνται με διαδικασίες όπως η ξήρανση, η λείανση, το ψήσιμο, ο βρασμός, η παστερίωση, η κατάψυξη ή η ψύξη.
• Επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως τρόφιμα σε κονσέρβα, τυριά, φρέσκο ψωμί, φρούτα σε σιρόπι κ.α.
• Εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα ή υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, τα οποία είναι ολόκληρα τρόφιμα με προσθήκη κάποιων συστατικών μέσω πολλαπλών διεργασιών, κυρίως βιομηχανικών. Τα πρόσθετα θεωρείται πως είναι τα κύρια συστατικά αυτής της κατηγορίας τροφίμων. Πέρα από τα παραπάνω πρόσθετα παρατηρείται και η χρήση άλλων που αποσκοπούν στην ενίσχυση των αισθητηριακών ιδιοτήτων του τροφίμου, όπως τα συντηρητικά, οι σταθεροποιητές χρώματος, τα ενισχυτικά γεύσης, τα γλυκαντικά και άλλες ουσίες.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΙΟ ΣΥΧΝΑ

ΥΠΕΡΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

Στην κατηγορία αυτή, τα πιο διαδεδομένα τρόφιμα που εντοπίζονται είναι τα αναψυκτικά, γλυκά ή αλμυρά συσκευασμένα σνακ (πατατάκια, σοκολάτες, καραμέλες, μπισκότα), παγωτά, πολλά δημητριακά πρωινού, προ-μαγειρεμένα γεύματα, συσκευασμένες σούπες, προϊόντα επεξεργασίας κρέατος (ζαμπόν, λουκάνικα, μπέικον, hotdog), έτοιμα κατεψυγμένα γεύματα, συσκευασμένο ψωμί, ζυμαρικά και επιδόρπια σε σκόνη. Στα τρόφιμα που έχουν υποστεί επεξεργασία μπορεί να ανήκουν επίσης πολλά φαινομενικώς υγιεινά τρόφιμα, όπως το ψωμί ολικής άλεσης ή τα δημητριακά πρωινού, στα οποία έχουν γίνει προσθήκες με συστατικά (όπως αλάτι, ζάχαρη και λιπαρά). Τέτοιου τύπου προσθήκες γίνονται για να κάνουν πιο ελκυστική τη γεύση των τροφίμων, για να διαφοροποιήσουν τη δομή τους ήκαι για να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής τους.

• Πως επηρεάζουν την υγεία μας οι επεξεργασμένες τροφές;

Σύμφωνα με τον κ. Γασπαρινάτο, οι τροφές που έχουν υποστεί μεγάλη επεξεργασία λόγω της φτωχής θρεπτικής τους αξίας, της υψηλής ενεργειακής τους πυκνότητας και της μεγάλης ποσότητας πρόσθετων «έχουν συνδεθεί με δυσμενείς επιπτώσεις για την υγεία του ανθρώπου». Πιο συγκεκριμένα, έχει ανιχνευθεί συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης υπερεπεξεργασμένων τροφών και του αυξημένου κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα, εγκεφαλικά επεισόδια, υψηλή αρτηριακή πίεση, διάφορων τύπων καρκίνου καθώς και του ολικού κινδύνου για θνητότητα. Επίσης, «έχει φανεί ότι η συστηματική κατανάλωση αυτών των τροφών οδηγεί σε αύξηση του σωματικού βάρους και μακροπρόθεσμα στην παχυσαρκία με ό,τι αρνητικές συνέπειες έχει αυτή για τον οργανισμό».

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Για να μην ενοχοποιούνται, όμως, όλα τα επεξεργασμένα τρόφιμα η διαδικασία επεξεργασίας τροφίμων μπορεί να είναι και ωφέλιμη καθώς συντελεί :

• Στη συντήρηση των τροφών μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (κατάψυξη).
• Στην ενίσχυση και τον εμπλουτισμό των τροφών με μικρο & μακροθρεπτικά συστατικά, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες (κυρίως με Β12,D,Ca).
• Στη διατήρηση της θρεπτικής αξίας των τροφών (πχ αποτροπή της οξείδωσης).
• Στην αύξηση της διαθεσιμότητας και της ποικιλίας.
• Στην αύξηση της γευστικότητας.
• Στην εξασφάλιση της ασφάλειάς τους (πχ παστερίωση,ξήρανση).
• Στην τροποποίησης των τροφών, πχ αφαίρεση της γλουτένης και λακτόζης.

Όσον αφορά τον όρο superfoods (ή υπερ-τροφές), αναφέρεται σε τρόφιμα τα οποία έχουν μεγάλη συγκέντρωση βιταμινών, ιχνοστοιχείων, μετάλλων, ισχυρών αντιοξειδωτικών και άλλων θρεπτικών συστατικών, σε μικρό όγκο τροφίμου και έχουν συγκεκριμένα οφέλη για την υγεία. «Τέτοια τρόφιμα, όσο ωφέλημα κι αν είναι, από μόνα τους δεν μπορούν ικανοποιήσουν τις διατροφικές και θερμιδικές ανάγκες του ανθρώπου. Μπορούν, όμως, να ενταχθούν στο καθημερινό πλάνο διατροφής με περισσότερα και σημαντικότερα οφέλη για τον οργανισμό», εξηγεί ο επιστήμονας.

Και δίνει το εξής μήνυμα: «Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από έντονες αντιθέσεις όπου η παχυσαρκία και διάφορα άλλα νοσήματα αποτελούν μείζονα προβλήματα υγείας, ενώ ταυτόχρονα οι σύγχρονες τάσεις προβάλλουν διαρκώς δημοφιλείς δίαιτες που συντηρούν μύθους για διάφορα τρόφιμα ή σούπερ-τρόφιμα (superfoods), υποσχόμενες θαυματουργά αποτελέσματα. Κάτι τέτοιο φυσικά δεν ισχύει».