| Του Κωσταντίνου Τσιαγά
Ο Αθηναίος ιστορικός και φιλόσοφος Ξενοφών Γρύλλου Ερχιεύς γεννήθηκε στήν Αθήνα πιθανότατα στα 430 π.Χ. και πέθανε εξόριστος στην Κόρινθο στα 360 π.Χ. Ήταν ο πρώτος χρονογράφος και πολεμικός ανταποκριτής που έγραψε για ηγεμόνες, τυρράνους, βασιλείς και για καθημερινά θέματα της εποχής του σε απλή καθημερινή γλώσσα. Ο λόγος του δεν είναι ο περίτεχνος μακροπερίοδος του Θουκιδίδου με την πληθώρα των αφηρημένων εννοιών. Ιστορικός με το αυστηρό νόημα του όρου ο Ξενοφών δεν υπήρξε. Ο Ξενοφών κατέγραφε τις προσωπικές του εμπειρίες, μία εκ των οποίων υπήρξε και η <<κάθοδος των Μυρίων>> στο γνωστό έργο του <<Κύρου ανάβασις>>. Ήταν ο ίδιος επικεφαλής Ελλήνων μισθοφόρων που μετά τη μάχη στα Κούναξα και τη δολοφονία των Ελλήνων στρατηγών, κατόρθωσε να τους οδηγήσει μέσω Περσίας στην Ελλάδα.Μετέσχε ο ίδιος σε πολλές πολεμικές επιχειρήσεις και παρά το γεγονός οτι ήταν Αθηναίος, υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής των Σπαρτιατών κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την οργή των Αθηναίων οι οποίοι τον εξόρισαν (394-371) στόν Σκιλλούντα(σημερινή Τριφυλλία), σ ένα μεγάλο κτήμα που του είχαν δωρίσει οι Σπαρτιάτες.
Ο πιο κλασσικοθρεμμένος ίσως πρόεδρος των ΗΠΑ, Τόμας Τζέφερσον , σε επιστολή του πρός νέο πολίτη ο οποίος του ζητούσε οδηγίες σχετικά με την αυτομόρφωσή του, του συνέστησε ως πρώτο συγγραφέα τον Ξενοφώντα και μάλιστα τα έργα του <<Κύρου ανάβασις>> καί <<Κύρου παιδεία>>. Το γιατί μπορούμε να το φαντασθούμε: ο Ξενοφών γράφει σε άψογη αττική γλώσσα, με σαφήνεια και στιλπνό ύφος, έργα σε πολλούς τομείς του επιστητού (ιστορία, φιλοσοφία, οικονομία, εκπαίδευση) που δεν προβληματίζουν, είναι ευκόλως κατανοητά, χρήσιμα και ευχάριστα. Με ο,τι καταπιάσθη το έφερε στα δικά του μέτρα, λ.χ. μιας και δεν είναι ιδιαιτέρως φιλοσοφημένος, η εικόνα του του Σωκράτους που μας παραθέτει διαμέσου των έργων του πόρρω απέχει από τον πλατωνικό Σωκράτη. Καθώς δεν είναι ιστορικά σκεπτόμενος, η Ιστορία του μοιάζει περισσότερο με χρονογράφημα απέχοντας παρασάγγας από τον ιστορικό Θουκιδίδη.Για το λιτό και σαφές ύφος του τον εξετίμησαν δεόντως οι συντηρητικοί άνθρωποι, φίλοι των απολυταρχικών και μοναρχικών καθεστώτων ενώ αντιθέτως από τους δημοκρατικούς και διαφωτιστικούς συγγραφείς υποτιμήθη. Στην περιφρόνηση αυτή συνέβαλαν τόσο η ένοπλη συστράτευσή του με τους Σπαρτιάτες καθώς και η αποδοχή των <<τριάκοντα αργυρίων της προδοσίας>>, δηλαδή του τεραστίου αγροκτήματος στον σπαρτιατοκρατούμενο Σκυλλούντα όπου έζησε για είκοσι περίπου χρόνια ασχολούμενος με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και τη συγγραφή. Ως ιστοριογράφος βρίσκεται χρονολογικώς στο τέλος των κλασσικών σπουδων συνεχίσας το έργο των Ηροδότου και Θουκιδίδου. Στο έργο του <<Ελληνικά>>, ο Ξενοφών συνεχίζει τον Θουκιδίδη στην ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου από το 411 έως το 409 πράττοντας το παν ώστε να φανεί συνεχιστής του. Εντούτοις δεν καταφέρνει να διακρίνει τις διαφορές μεταξύ αφορμής, αιτίας, αφετηρίας και κινήτρων ,μ ‘ άλλα λόγια δεν βασανίζει τις πληροφορίες όπως ο προκάτοχός του.
Ο Πελοποννησιακός πόλεμος ,η ήττα των Αθηνών , η σπαρτιατική ηγεμονία και η ήττα της Σπάρτης, η θηβαϊκή ηγεμονία και η ανάμιξη των Μακεδόνων στις υποθέσεις των υπολοίπων ελληνικών πόλεων: αυτό ήταν το περιβάλλον εντός του οποίου έζησε ο Ξενοφών διαμορφώσας τις πολιτικές του αντιλήψεις. Ένας Αθηναίος του οποίου η καταγωγή και η παιδεία τον ώθησαν να έχει άποψη για όσα συνέβαιναν γύρω του και να γράψει γι αυτά. Ανήκε στην τάξη των ιππέων (δηλαδή των πλουσίων γαιοκτημόνων) καί ήταν μέλος του αριστοκρατικού κύκλου των νέων ανδρών που ακολουθούσαν το Σωκράτη. Ο σοφός δάσκαλος σφράγισε την προσωπικότητα του Ξενοφώντος του οποίου η σκέψη ακολουθεί τον <<πρακτικό>> χαρακτήρα του δασκάλου του.H πολιτική του σκέψη κινείται σε δυο άξονες: ο πρώτος αφορά τις απόψεις του για το περιεχόμενο του καλύτερου πολιτεύματος και ο δεύτερος περιλαμβάνει την κοινωνική σύνθεση του πολιτικού σώματος δηλαδή ποιοί είναι εκείνοι που θα πρέπει να διοικούν την πόλη. Πίστευε οτι η χαλαρότης της αθηναϊκής κοινωνίας ενίσχυε την αστάθεια αντιπαραβάλλοντάς την με τη σταθερότητα της σπαρτιατικής πολιτείας. Στο έργο του υμνείται το σταθερό πολίτευμα της Σπάρτης εν αντιθέσει με την εξωστρέφεια και την πολυπραγμοσύνη των Αθηναίων, πολίτευμα το οποίο έχει αριστοκρατικό χαρακτήρα και θεμελιώνεται στη βασιλεία. Η κριτική που ασκείται στην αθηναϊκή δημοκρατία περιλαμβάνει όλα εκείνα τα στοιχεία που φαίνεται οτι ενοχλούσαν ιδιαίτερα τον Ξενοφώντα, δηλαδή την κατοχή της εξουσίας από τους φτωχούς οι οποίοι θέλουν να πληρώνονται από τους πλουσίους όταν χορεύουν ή τραγουδούν. Οι φτωχοί θεωρούνται αχαλίνωτοι και άδικοι ενώ στα δημόσια αξιώματα προτιμώνται οι ανάξιοι και όχι οι άξιοι. Συμφώνως τω Ξενοφώντι, το ήθος των πολιτών αναδεικνύεται από τη φύση του πολιτεύματος.
Πολλές επιδράσεις του Ξενοφώντος διακρίνουμε στο σπουδαίο Ρωμαίο ρήτορα και φιλόσοφο, Κικέρωνα. Ο Κικέρων γνώριζε όλα τα συγγράμματα του Ξενοφώντος χαρακτηρίζοντας το ύφος του <<πιο γλυκό από μέλι>>
Η κοσμοαντίληψη του περί οικογενείας περιλαμβάνει την οικογένεια ως κοινωνική μονάδα της οποίας τα μέλη επικοινωνούν μεταξύ τους αρμονικώς. Αυτή η αρμονία αντανακλάται και στη δημόσια ζωή ενω η οικονομική και συναισθηματική πληρότης του οικογενειακού σχήματος εξασφαλίζεται και υπηρετείται μέσω της παιδείας. Στον <<Οικονομικό>> ο αναγνώστης μέσα από το διάλογο του Σωκράτους με τον Κριτόβουλο πληροφορείται για τη διευθέτηση των ζητημάτων του οίκου ενω στο 7ο κεφάλαιο ο Σωκράτης αφηγείται μια παλαιοτέρα συζήτηση με έναν άλλο Αθηναίο, τον Ισχόμαχο οπου πληροφορούμεθα για τις σχέσεις τω δύο συζύγων και στην από κοινού συμμετοχή στη διαχείριση της καθημερινότητος του
| |
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!
