Αποκαλυπτικά στοιχεία για τους ΟΤΑ προκύπτουν έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου που φέρνει στην επιφάνεια ατέλειωτο «πάρτι» δισεκατομμυρίων με απευθείας αναθέσεις!

Ειδικότερα, σύμφωνα με την έκθεση, ελέγχθηκαν ως “δείγμα” 31 ΟΤΑ α΄ βαθμού, 4 ΟΤΑ β΄ βαθμού, 2 νομικά πρόσωπα αυτών και 9 νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου.

Ζητήθηκαν αρχικά στοιχεία για το σύνολο των συμβάσεών τους, προκειμένου να διαπιστωθεί σε ποιο βαθμό οι ελεγχόμενοι φορείς προσφεύγουν στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης ή διαπραγμάτευσης.

Αντικείμενο του ελέγχου ήταν δημόσιες συμβάσεις που είχαν συναφθεί από δημόσιους φορείς κατά το χρονικό διάστημα από 1.1.2021 έως 30.4.2022 με τη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης ή της διαδικασίας με διαπραγμάτευση, υπό την προϋπόθεση ότι δεν έχει ασκηθεί επ’ αυτών ο προβλεπόμενος στις διατάξεις των άρθρων 324 επ. του ν. 4700/2020, ως ίσχυε τον χρόνο εκείνο, προσυμβατικός έλεγχος από το Ελεγκτικό Συνέδριο.

Ειδικά για τους ΟΤΑ, παρατηρήθηκε:
-Στους ελεγχόμενους φορείς (ιδίως στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίοι αποτελούν και το μεγαλύτερο μέρος του δείγματος) διαπιστώθηκε ότι κατά τη διάρκεια του έτους λαμβάνουν χώρα αναμορφώσεις του προϋπολογισμού είτε με ένταξη το πρώτον στον προϋπολογισμό της σχετικής δαπάνης είτε με αναμόρφωση του προϋπολογισθέντος ποσού. Οι αναμορφώσεις γίνονται πολλές φορές στο επιτρεπόμενο από τον νόμο όριο των απευθείας αναθέσεων ή σε ποσό που ελάχιστα υπολείπεται του ορίου.

-Συνήθης «περίπτωση κατάτμησης και καταχρηστικής εφαρμογής» των περί απευθείας αναθέσεων διατάξεων εντοπίστηκε στους δήμους σχετικά με τις επισκευές και συντηρήσεις των οχημάτων τους. Δαπάνες που φέρονται να αφορούν έκτακτες βλάβες των οχημάτων και ανατίθενται με απευθείας αναθέσεις μέσω ευέλικτης διαδικασίας που προβλέπεται από ειδικές διατάξεις για τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, θα μπορούσαν να είναι προγραμματισμένες και κοστολογημένες. Ωστόσο, αν και νόμιμη, η ευρεία χρήση αυτής της δυνατότητας από τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης δημιουργεί εύλογα ερωτήματα ως προς την τήρηση της αρχής της οικονομικότητας.

Για παράδειγμα: δήμος προέβη σε απευθείας ανάθεση 14 έργων με τίτλο «Κατασκευή δικτύου ύδρευσης» σε 14 διαφορετικούς οικισμούς του, συνολικού ποσού 400.360,63 € σε 3 αναδόχους. Και οι 14 συμβάσεις υπεγράφησαν το ίδιο διάστημα, ήτοι από 21 έως 24 Δεκεμβρίου 2021 και με πολύ μικρές εκπτώσεις, της τάξεως από 0 έως 2%. Σε αντίστοιχη σύμβαση του αμέσως προηγούμενου έτους με τίτλο «Επισκευή δικτύου ύδρευσης Δ.Ε. (…) προϋπολογισθείσας δαπάνης 488.000,00 ευρώ χωρίς φπα, για την οποία διενεργήθηκε διαγωνισμός η έκπτωση που προσφέρθηκε ανήλθε σε 61%.

-Επίσης, παρατηρείται ότι οι αναθέτουσες αρχές ταυτίζουν το «επείγον με το απρόβλεπτο». Στις περιπτώσεις που γίνεται επίκληση της διάταξης η αντιμετώπιση της ανάγκης έχει πράγματι καταστεί επείγουσα, χωρίς όμως να αποδεικνύεται ότι ήταν και απρόβλεπτη ή και το αντίστροφο. Κατά τον έλεγχο διαπιστώθηκε ότι μεγάλο μέρος των αναθέσεων με τη διαδικασία του κατεπείγοντος μπορούσαν να προβλεφθούν και να συμπεριληφθούν στον τακτικό προγραμματισμό του φορέα και να ανατεθούν μέσω των νόμιμων προβλεπόμενων διαγωνιστικών διαδικασιών (ανοικτός ή κλειστός διαγωνισμός).

-Στην πράξη εντοπίστηκαν και περιπτώσεις στις οποίες στάδια ακόμα και της απλοποιημένης διαδικασίας παραλείπονται. Για παράδειγμα: Σε ορισμένους δήμους διαπιστώθηκε ότι ο δήμαρχος μόνος του λαμβάνει τις αποφάσεις και ασκεί, ή και επεμβαίνει στην άσκηση των ουσιαστικών αρμοδιοτήτων των διοικητικών υπηρεσιών. Υποβάλλει το πρωτογενές αίτημα προς την οικονομική υπηρεσία προκειμένου να εκδοθεί απόφαση ανάληψης υποχρέωσης, υποκαθιστώντας τις υπηρεσίες οι οποίες έχουν τη σχετική αρμοδιότητα ή αναθέτει μελέτες σε εξωτερικούς συνεργάτες παρακάμπτοντας την τεχνική υπηρεσία!

-Υπήρξαν περιπτώσεις όπως το φαινόμενο πολλών αναθέσεων με ομοειδές αντικείμενο στον ίδιο ανάδοχο, το συνολικό ποσό των οποίων υπερβαίνει τις 300.000 ευρώ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παρακάμπτεται με αυτόν τον τρόπο ο προσυμβατικός έλεγχος στον οποίο θα υπήγετο η σύμβαση αν γινόταν ενιαία ανάθεση του συνόλου των εργασιών.

-Επιπλέον, εντοπίσθηκαν περιπτώσεις που το επιφορτισμένο με την προπαρασκευή, σύναψη και εκτέλεση των δημόσιων συμβάσεων προσωπικό είτε είναι αναρμόδιο είτε δεν διαθέτει την απαιτούμενη κατάρτιση, εμπειρία και εξειδίκευση. Για παράδειγμα σε σύμβαση παροχής υπηρεσιών για «την παρακολούθηση της διαδικασίας τήρησης των μέτρων προστασίας της Δημόσιας Υγείας σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4830/2021» η σύνταξη «τεχνικών εκθέσεων» έγινε από τη Διεύθυνση Διεθνών και Δημοσίων Σχέσεων του φορέα, μελέτη για την «προμήθεια τεσσάρων πύργων ναυαγοσώστη» έχει συνταχθεί από υπάλληλο κατηγορίας ΔΕ επόπτη καθαριότητας!

-Στην πλειονότητα των συμβάσεων που ελέγχθηκαν, αν και οι φορείς ισχυρίζονται ότι διενεργούν έρευνα αγοράς, ο ισχυρισμός αυτός – σύμφωνα με την έκθεση του Ελεγκτικού- δεν μπορεί να επαληθευτεί καθόσον τέτοια στοιχεία δεν υπάρχουν. Δεν προσκομίζονται συγκριτικά οικονομικά στοιχεία.

-Επίσης, σύμφωνα με τις παρατηρήσεις του Ε.Σ., η προηγούμενη «καλή συνεργασία» δεν σημαίνει ότι η καταλληλότητα δεν πρέπει να επανεξετάζεται κάθε φορά ούτε ότι αποκλείεται να εμφανιστούν στην αγορά και άλλοι οικονομικοί φορείς εξίσου ή και περισσότερο κατάλληλοι. Ενδεικτικό παράδειγμα το ακόλουθο: Κατά το χρονικό διάστημα από 2.4.2021 έως 27.5.2021 ανατέθηκαν στον ίδιο ανάδοχο 20 συμβάσεις, συνολικής συμβατικής αξίας ευρώ 119.964,77 χωρίς φπα. Οι 15 αφορούσαν επιμερισμένο το αντικείμενο «Υπηρεσίες διαχείρισης ΧΥΤΑ», συνολικού ποσού 76.934,32 €, καθώς και 4 ήσσονος αξίας, ενώ οι υπόλοιπες 5 αφορούσαν επιμερισμένο το αντικείμενο «Υπηρεσίες διαχείρισης ΚΔΑΥ», συνολικού ποσού 43.030,45 €. Οι ως άνω υπηρεσίες ανατίθεντο και στο παρελθόν στον συγκεκριμένο ανάδοχο. Συνολικά από το 2018 έως το 2021 ανατέθηκαν 83 υπηρεσίες στον ίδιο ανάδοχο, 61 για τη λειτουργία του ΧΥΤΑ και 22 για τη λειτουργία του ΚΔΑΥ, συνολικής συμβατικής αξίας 927.216,87 €.

-Περαιτέρω, αντιρρήσεις μπορεί να εκφράζονται στο πλαίσιο λειτουργίας των συλλογικών οργάνων του φορέα π.χ. από την αντιπολίτευση στην Οικονομική Επιτροπή των δήμων. Διαπιστώθηκε ότι δεν καταγράφονται ή ότι δεν απαντώνται ειδικώς στην τελική απόφαση!

Επίσης, εντοπίστηκαν περιπτώσεις που αντιρρήσεις διατυπώθηκαν από τον Προϊστάμενο της Οικονομικής Υπηρεσίας κατά την εξόφληση σχετικών δαπανών, οι οποίες ακολούθως εξοφλήθηκαν με εντολή του Δημάρχου.