Γ. Παπανδρέου από Πάτρα: Απαραίτητη η συμμετοχή πολιτών στη διαβούλευση για τις προκλήσεις της εποχής

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΓΙΩΡΓΟΥ Α. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΣΤΟ 25ο ΦΟΡΟΥΜ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Αγαπητές Φίλες, Αγαπητοί Φίλοι,

Αγαπητοί Συμμετέχοντες στο Φόρουμ,

Θέλω να ευχαριστήσω τους διοργανωτές για την πρόσκλησή τους να απευθύνω χαιρετισμό σε αυτήν την ιδιαίτερα σημαντική δημόσια συζήτηση που αφορά το μέλλον μας, το μέλλον του τόπου μας, την πορεία της Ελλάδας στο μέλλον.

Σε ένα μέλλον άδηλο, που χαρακτηρίζεται από πολλές, σύνθετες και πρωτόγνωρες προκλήσεις, απαιτείται εγρήγορση, προνοητικότητα, όραμα, συνέργειες και ολοκληρωμένο σχέδιο.

Βασικότερη ανάγκη όμως – και προϋπόθεση θα έλεγα, ο σχεδιασμός να είναι προϊόν μιας ανοιχτής και γενναίας διαβούλευσης, στην οποία πέραν των ειδικών χρειάζεται η συμμετοχή των πολιτών.

Γιατί αυτό; Το πρώτο και αυτονόητο, αν η ανάπτυξη δεν αφορά τον πολίτη, ποιον αφορά;

Αυτό το απλό ερώτημα έχει χαθεί στα ιδεολογήματα μιας νεο-φιλελεύθερης αντίληψης. Που δεν μιλά για δημοκρατικό σχεδιασμό, αλλά αφήνεται στις δυνάμεις της αγοράς που θα αποφασίζουν για τα πάντα.

Αλλά και η πολιτεία, το κράτος, δεν μπορεί να σχεδιάζει χωρίς τη συμμετοχή του πολίτη, της κοινωνίας, των κοινωνικών φορέων, της αυτοδιοίκησης, της κοινωνίας των πολιτών.

Δυστυχώς, στη χώρα μας η έννοια της διαβούλευσης και συμμετοχής έχει αντικατασταθεί από την αυθαιρεσία της εξουσίας, της αντίληψης που θέλει να κάνουν πελατειακά χατήρια για λόγους ιδιοτελείς και ψηφοθηρικούς.

Χάνονται τεράστιες ευκαιρίες αξιοποίησης κονδυλίων και ανθρώπινου δυναμικού μέσα από αυτές τις αδιαφανείς αποφάσεις.

Όταν η συμμετοχή απουσιάζει, απουσιάζει και η εμπιστοσύνη, αλλά και ο σεβασμός στους θεσμούς και την πολιτική.

Μια διαδικασία ανάπτυξης συμμετοχική, δεν είναι απλά μια τεχνική διαδικασία. Είναι μια απόφαση πολιτική, μια απόφαση που απαιτεί πολιτική βούληση.

Θέλουμε για παράδειγμα, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας να συγκεντρώνονται στα χέρια λίγων, για να διασφαλιστούν τεράστια υπερκέρδη για τους λίγους;

Ή θέλουμε η γνώση, η πληροφορία και τα προσωπικά μας δεδομένα να μην ελέγχονται από εμάς τους ίδιους που τα παράγουμε και από μια δημοκρατική διακυβέρνηση, αλλά από επιχειρηματικά συμφέροντα και από αυταρχικές κυβερνήσεις, που προβάλλουν πότε έκτακτες ανάγκες και πότε μια κενή περιεχομένου αποτελεσματικότητα;

Δηλαδή, το πολιτικό ερώτημα είναι: Θέλουμε τον πολίτη συμμέτοχο, με λόγο και εξουσία, ή τον φοβόμαστε;

Φόβος, γιατί έτσι τα διάφορα κατεστημένα δεν θα μπορούν απρόσκοπτα να συσσωρεύουν πλούτο ή και εξουσία.

Φόβος, γιατί υπάρχει μια αντίληψη σύμφωνα με την οποία οι ειδικοί ξέρουν καλύτερα, ενώ ο λαός είναι άσχετος από τις πολύπλοκες προκλήσεις!

Έχω ζήσει αυτές τις αντιλήψεις.

Και πρακτικές.

Οδηγούν στις εξής εκδοχές:

Ή την αίσθηση της αδικίας, της ανισότητας, που οδηγεί στην αγανάκτηση και την αντίδραση, ή την έλλειψη λόγου, συμμετοχής, που οδηγεί σε μια κοινωνία απάθειας, μοιρολατρικής ή τελικά στην περιθωριοποίηση μεγάλου μέρους του πληθυσμού που οδηγεί στην ακραία πόλωση.

Σε κάθε περίπτωση οι παραπάνω εκδοχές, όλες, οδηγούν στην ακινησία, την αδράνεια και την αδυναμία να προσαρμοστεί η κοινωνία στις νέες εξελίξεις.

Αν δεν απαντήσουμε συμπεριληπτικά σε αυτήν την πρόκληση, τότε ανοίγουμε εμείς οι ίδιοι το δρόμο στις ακραίες αντιλήψεις και πρακτικές, στους κάθε λογής μεσσίες και σωτήρες, στους αυταρχικούς ηγέτες που στο όνομα των λαών υπηρετούν τα συμφέροντα των ιδίων και των ισχυρών, επιβάλλοντας εντέλει το δίκαιο των ισχυρών.

Τονίζω αυτήν την πλευρά των πραγμάτων, για δύο ιδιαίτερα σημαντικούς λόγους:

Πρώτον, γιατί η συζήτηση επ’ αυτών απουσιάζει από τον δημόσιο διάλογο. Και απουσιάζει γιατί αυτή είναι η επιλογή εκείνων των πολιτικών δυνάμεων και των πάσης φύσεως παραγόντων που δεν επιθυμούν έναν συμμετοχικό τρόπο άσκησης της πολιτικής.

Και,

Δεύτερον, γιατί είμαι πεπεισμένος ότι, αν επιθυμούμε πραγματικά να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τις προκλήσεις του παρόντος και του μέλλοντος, απαιτείται η συλλογική γνώση των πραγματικών προβλημάτων αλλά και δυνατοτήτων μας. Η συλλογική γνώση και η από κοινού επεξεργασία των λύσεων.

Χρειάζονται οι ειδικοί; Και βέβαια. Χρειάζεται η ιδιωτική πρωτοβουλία; Και βέβαια. Αλλά οι τελικές αποφάσεις πρέπει να είναι προϊόν επεξεργασίας, διαβούλευσης της ίδιας της κοινωνίας.

Και ακόμη ένα στοιχείο, έχει αποδειχθεί, ότι όταν υπάρχει συστηματική συλλογική διαβούλευση διαμορφώνεται μια συλλογική σοφία που αποδεικνύεται πιο αποτελεσματική από τις εκάστοτε απόψεις ειδικών ή γραφειοκρατιών στην αντιμετώπιση κοινωνικοοικονομικών προβλημάτων.

Πρόσφατα παραδείγματα, το Συμβούλιο Πολιτών στην Ιρλανδία για το θέμα της έκτρωσης ή το Συμβούλιο Πολιτών στη Γαλλία, μετά την εξέγερση των Κίτρινων Γιλέκων, που διαμόρφωσε προτάσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.

Ένας ακόμα βασικός λόγος, είναι το λεγόμενο κοινωνικό κεφάλαιο που διαμορφώνεται μέσα από την συμμετοχή.

Η μετάβαση σε ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο είναι σήμερα το μεγαλύτερο στοίχημα της ανθρωπότητας.

Απαιτούνται αλλαγές στον τρόπο παραγωγής, από το χωράφι μέχρι το εργοστάσιο και τις υπηρεσίες, απαιτούνται νέα προϊόντα που διασφαλίζουν την υγεία μας και την υγεία του πλανήτη μας, απαιτούνται νέες μορφές συγκοινωνιών και μεταφορών, απαιτείται αλλαγή καταναλωτικών προτύπων, αλλαγή του τρόπου και του είδους κατασκευών, από την κατοικία μέχρι τις πόλεις μας, όπως το ποια σκουπίδια παράγουμε και πώς τα διαχειριζόμαστε, απαιτούνται έλεγχοι δημοκρατικοί για την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, από την βιολογία μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη, απαιτείται η μετάβαση σε μια άλλη ενεργειακή πραγματικότητα, βιώσιμων πηγών ενέργειας, αξιοποιώντας τον ήλιο, τον άνεμο, τη γεωθερμία, τα νερά μας, απαιτείται μια παιδεία που θα δώσει τη δυνατότητα να αποκτήσει η νέα γενιά δεξιότητες στις νέες τεχνολογίες, αλλά και μια άλλη αντίληψη συλλογικής προσπάθειας.

Οι τεράστιες αυτές αλλαγές είναι αδύνατον να πραγματοποιηθούν χωρίς να είναι συμμέτοχοι στην όλη προσπάθεια οι ίδιοι οι πολίτες, χωρίς είναι κατανοητές, χωρίς να γίνουν κτήμα τους.

Αυτό είναι το κοινωνικό κεφάλαιο που πρέπει να είναι μέρος της αναπτυξιακής στρατηγικής μας.

Πιο απλά, η μετάβαση στην πράσινη και βιώσιμη ανάπτυξη, που θα διασώσει το περιβάλλον και τους πολιτισμούς μας, μπορεί να γίνει μόνο αν:

α) Γίνει στόχος η μετάβαση να φέρει μαζί της κοινωνική δικαιοσύνη. Δηλαδή, μια γενναία ανακατανομή πλούτου, ενίσχυση κοινωνικών υποδομών στήριξης των αδύναμων, εγγυήσεις κοινωνικής ασφάλειας, υγείας, αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας, φιλικών τεχνολογίων προς το περιβάλλον στις πόλεις, στην παραγωγή και στο χωράφι, και πρόσβασης σε ποιοτική παιδεία.

β) Γίνει με τρόπο δημοκρατικό και συμμετοχικό, ώστε το εγχείρημα να είναι κτήμα των ίδιων των πολιτών. Δηλαδή να είναι οι ίδιοι οι πολίτες, η κοινωνία συλλογικά, που θα πάρει τις απαραίτητες αποφάσεις, αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες και τα εργαλεία χρηματοδότησης. Παράλληλα, χώρες όπως η Ελλάδα, μπορούν και πρέπει να διασφαλίζουν ότι ο Έλληνας καταναλωτής θα είναι και ο παραγωγός της δικής του ενέργειας. Τεχνολογικά εφικτό και πολιτικά εφικτό, εμβαθύνοντας τη δημοκρατία. Μια οικονομική δημοκρατία όπου ο Έλληνας θα είναι και κυρίαρχος των βασικών μέσων ενεργειακής παραγωγής.

γ) Ο συμμέτοχος πολίτης είναι και ο πολίτης της συνεχούς έρευνας, κριτικής σκέψης και παιδείας. Ο πολίτης που συλλογικά διαβουλεύεται, συμμετέχει, γνωρίζει, δοκιμάζει, ακούγεται και συνδιαμορφώνει. Αυτό απαιτεί τη μεγάλη ανατροπή στο πώς αρθρώνεται και σε τι στοχεύει το εκπαιδευτικό μας σύστημα σήμερα, ώστε να γίνει εργαστήρι δημοκρατίας.

Η Ελλάδα βρίσκεται σε προνομιακή θέση γιατί έχει και μπορεί να αξιοποιήσει πόρους που έχει σε αφθονία: ήλιο, νερό, αέρα, γεωθερμία.

Κάνοντας τη χώρα μας ενεργειακό κόμβο.

Προς όφελος των πολιτών της και όχι των οικονομικά ισχυρών.

Δημιουργώντας το θεσμικό πλαίσιο και τις συνθήκες εμβάθυνσης της ενεργειακής δημοκρατίας.

Διαμορφώνοντας νέες πολιτικές τον κατάλληλο χρόνο.

Γιατί αν στοιχειωδώς ακολουθούσαμε ό,τι ξεκίνησε το 2010, την πράσινη ανάπτυξη, του προγράμματος ΗΛΙΟΣ, αλλά ακόμη και στο ζήτημα των υδρογονανθράκων, να είστε σίγουροι ότι οι επιπτώσεις της οικονομικής και ενεργειακής κρίσης θα ήταν απείρως μικρότερες για τους πολίτες και δεν θα υπήρχαν περιθώρια για υπερκέρδη.

Θα ήθελα επιπλέον να επισημάνω ότι θα μπορούσαμε να έχουμε αναπτύξει την εγχώρια βιομηχανία σε διάφορους τομείς – όπως και στην ενέργεια -, αξιοποιώντας καινοτόμες τεχνολογίες που αναπτύχτηκαν στα πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα της περιοχής.

Ενισχύοντας το νέο ανθρώπινο δυναμικό. Δημιουργώντας τις υποδομές που έχουν ανάγκη οι νεοφυείς επιχειρήσεις. Απλοποιώντας διαδικασίες γραφειοκρατικές που εγκλωβίζουν για πελατειακούς λόγους δυνάμεις, δυνάμεις που μπορούν να απελευθερωθούν δημιουργικά και που γνωρίζω καλά ότι υπάρχουν άφθονες εδώ στην περιοχή μας.

Και δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά στην ιστορία, διαθέτουμε ισχυρά όπλα για να πετύχουμε τον στόχο μας.

Γνώση, πληροφορία, τεχνολογικές κατακτήσεις και πόρους.

Όλα αυτά, όπως και η διαφανής αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων, μαζί και του Ταμείου Ανάκαμψης, θα πρέπει να υποταχθούν στο όραμα μιας βιώσιμης, δημοκρατικής και ευημερούσας κοινωνίας.

Μιας πολιτείας που καλλιεργεί τα συγκριτικά πλεονεκτήματα μας, που είναι πολλά.

Δεν είναι πάντα αυτονόητα τα πλεονεκτήματα μας.

Για να τα γνωρίζουμε και να τα αναδείξουμε, απαιτείται μια άλλη προσέγγιση στον πολιτισμό και την παιδεία μας.

Απαιτείται μια συλλογική αυτογνωσία, μια προσέγγιση στην ιστορία μας βαθύτερη, που μας διδάσκει, δεν μας κάνει μόνο χειροκροτητές του παρελθόντος μας, και μας δίνει τη δύναμη της αυτοπεποίθησης.

Είναι στο χέρι όλων μας.

Με αυτές τις σκέψεις, θέλω να ευχηθώ καλή επιτυχία στις Εργασίες του Φόρουμ, και να εκφράσω την ελπίδα να προκύψουν γόνιμα συμπεράσματα, που θα προσφέρουν νέα γνώση και θα ανοίξουν νέους δρόμους για την οικοδόμηση ενός μέλλοντος που θα αξίζει σε εμάς και τα παιδιά μας.

Σας ευχαριστώ.