H πόλη σε παρακμή!

Της Ολυμπίας Λόη*

Μεγάλωσα στην πλατεία Όλγας τότε που όλα ήταν όμορφα… Ένας πράσινος παράδεισος στην «καρδιά» της πόλης, όπου ως παιδιά παίζαμε ανέμελα, πολλές φορές χωρίς επιτήρηση, αφού οι εποχές ήταν… αλλιώς, χωρίς φόβο κι ανασφάλεια.

Μάθαμε να σεβόμαστε το χώρο που ήταν πάντα περιποιημένος, υπό το άγρυπνο βλέμμα και του τότε φύλακα που αγέρωχος φρόντιζε να μην πατάμε το πράσινο, να μην κόβουμε τα ευωδιαστά λουλούδια, να μην χαράσσουμε τα ονόματά μας στα παγκάκια, να μην πετάμε δεξιά κι αριστερά τα σκουπίδια μας. Άλλωστε, τότε το να γράψουμε συνθήματα ή να βανδαλίσουμε τα μνημεία ούτε καν περνούσε από το μυαλό μας.

Το μαρμάρινο μνημείο της Ελευθερίας στεκόταν επιβλητικό στο πάνω μέρος της πλατείας, ενώ το πεντακάθαρο νερό του σιντριβανιού αντανακλούσε τα περίεργα σχήματα του γλυπτού της νύμφης με το Κέρας της Αμάλθειας (έργο του 19^ου αιώνα του γλύπτη Πιερ Λουσσόν). Και λίγο πιο πέρα δέσποζε ευθυτενής ο αδριάντας του Ανδρέα Μιχαλακόπουλου στα σκαλιά του οποίου μαζευόμασταν, σπάγαμε τα κουκουνάρια και του κρατούσαμε συντροφιά… Και αφού «χορταίναμε» από το παιχνίδι σβήναμε τη δίψα μας στη μικρή βρυσούλα στο κέντρο της πλατείας.

Αναμνήσεις συνδεδεμένες με εικόνες, αλλά και μυρωδιές των ανθισμένων δέντρων την άνοιξη και της βρεγμένης γης τον χειμώνα.

Μέχρι και σήμερα θυμάμαι με πόσο ενθουσιασμό υποδεχτήκαμε τα πρώτα παιχνίδια που τοποθετήθηκαν στην πλατεία. Μία τσουλήθρα, μία τραμπάλα, ένα μονόζυγο και κούνιες, σ΄ έναν χώρο ελεύθερο, χωρίς φράκτες και κάγκελα.

Στα χρόνια που μεσολάβησαν η πλατεία άλλαξε. Αλλάξαμε κι εμείς… Σήμερα ελάχιστα παιδιά παίζουν εκεί και μόνο όταν υπάρχει το φως της ημέρας, γιατί τη νύχτα ο χώρος… σκοτεινιάζει, «στοιχειώνεται» και μετατρέπεται σε καταφύγιο περιθωριακών.

Σύριγγες σκόρπιες παντού, βρωμιά, συνθήματα, εικόνες ντροπής, παρακμής…

Χάθηκαν μέχρι και οι μυρωδιές!

Αυτό όμως που με στεναχωρεί περισσότερο, είναι πως η εικόνα της πλατείας Όλγας επαναλαμβάνεται σε κάθε γωνιά της πόλης. Ξεχαρβαλωμένα πεζοδρόμια, κτήρια και μνημεία γεμάτα συνθήματα. Αναρωτιέμαι πολλές φορές αν η εικόνα των κοινόχρηστων χώρων αντικατοπτρίζει τον χαρακτήρα μας: Αποσαρθρωμένα κτήρια, άναρχη στάθμευση, βανδαλισμοί, παραβιασμένες όψεις νεοκλασικών,  αφισορύπανση.

«Μια… κουρασμένη πόλη, όπως και οι άνθρωποί της. Παραίτηση και διαρκής συμβιβασμός με το ελάχιστο και το πρόχειρο».

Το κακό όμως είναι ότι αυτή η παρακμή έχει ριζώσει και στην ψυχή μας, αφού ο μαρασμός κυριαρχεί στο βιοτικό μας επίπεδο, στην ασφάλεια, στην πρόοδο. Σε όλα όσα καθορίζουν την καθημερινότητά μας και τον πολιτισμό μας. Σε όλα εκείνα που ενώ έπρεπε να πηγαίνουν μπροστά, κινούνται διαρκώς προς τα πίσω…

Όλα ξεθώριασαν και παραδόθηκαν μαζί με εμάς σε μια ασχήμια που γρήγορα μετατρέπεται σε ελεύθερη πτώση χωρίς δίχτυ ασφαλείας. 

Οι άρχοντες τις πόλης εδώ και δεκαετίες μιλούν σε ημερίδες, εσπερίδες και συνέδρια για βιώσιμη πόλη, έξυπνη πόλη και αστικές αναπλάσεις…  Κάποιες γίνονται, αλλά τις καταπίνει κι αυτές η γενικότερη εγκατάλειψη.

Μάλλον πρέπει «να το πάρουμε αλλιώς» με κανόνες και συμμετοχικό σχεδιασμό ώστε οι πολίτες να αγαπήσουν, να νοιαστούν, να προστατεύσουν και να φροντίσουν. Οι ευθύνες βαραίνουν και εμάς που δεν φροντίζουμε το δημόσιο χώρο. Δημόσιος χώρος είναι ακόμα και τα μπαλκόνια μας που τα μετατρέπουμε συχνά σε αποθήκες!

Στην Ιταλία και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις πολλοί δήμοι εδώ και χρόνια (είναι η πολλοστή φορά που το αναφέρω) έχουν εκπονήσει μελέτες χρωματικής αποκατάστασης των κτηρίων με υποχρεωτικό χαρακτήρα ως προς την επιλογή των χρωμάτων και έχουν γίνει ευχαρίστως αποδεκτές από τους πολίτες που φροντίζουν για την εικόνα των κτηρίων των οποίων είναι χρήστες. Αλλά ταυτόχρονα σέβονται το δημόσιο χώρο που είναι προέκταση του σπιτιού μας!

Γιατί το ζητούμενο δεν είναι να κλείνουμε τα μάτια και να ονειρευόμαστε την πόλη που θέλουμε, αλλά να ονειρευόμαστε με τα μάτια ανοικτά, αλλάζοντας τη ζωή μας!

*Η Ολυμπία Λόη είναι αρχιτέκτονας -μηχανικός