Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!Το Αίγιο κρύβει τεράστια ιστορία και γεγονότα που “σημάδεψαν” την πορεία του στο πέρασμα του χρόνου. Άλλα (γεγονότα) πλήρως γνωστά ή εν μέρει, άλλα εντελώς άγνωστα. Που όμως χρήζουν διερεύνησης ώστε η αλήθεια να μεταφέρεται από γενιά σε γενιά απολύτως αποκατεστημένη.
Μια σημαντική, λοιπόν, αναδρομή στη μακρινή δεκαετία του 1930 κάνουμε σήμερα με την καθοριστική βοήθεια της κυρίας Μαργαρίτας Γιαννοπούλου – Καραφωτιά. Μιας γυναίκας η οποία κι ως Προϊσταμένη του Τοπικού Αρχείου Αιγίου, έχει αφιερώσει (και συνεχίζει να το κάνει) πολύ χρόνο και κόπο στο να εντοπίσει αληθινές πτυχές της ιστορίας του Αιγίου και να τις παραθέσει με αποδείξεις και στοιχεία στην τοπική κοινωνία και στις επόμενες γενιές.
Κι ένα σημαντικό τέτοιο γεγονός, που πολλοί Αιγιώτες αγνοούν, είναι ο τόσο μα τόσο καθοριστικός προς όφελος του Αιγίου ρόλος του γνωστού ως “Βάλφουρ”.
Μια προσωπικότητας, στο όνομα της οποίας έχει αφιερωθεί πλατεία στο Αίγιο, με τη διαφορά ότι εξαιτίας λαθεμένων ιστορικών πληροφοριών ή εκτιμήσεων ή παραφιλολογιών, επικράτησε σε πολλούς η μη αληθινή αντίληψη πως ο εν λόγω, ο “Βάλφουρ”, υπήρξε ένας… “Ανθέλληνας”, ένας “Μασόνος” και διάφορα σχετικά…
Αλλά, η επίμονη και πολυετής έρευνα της κας Γιαννοπούλου – Καραφωτιά φέρνει στο “φως” μια εντελώς διαφορετική αλήθεια. Και προπαντός, αποδεικνύει πως ο “Μπάλφουρ” (και όχι “Βάλφουρ”) υπήρξε ένας Φιλέλληνας και άριστος Επιστήμονας που χάριν σε αυτόν το Αίγιο ΣΩΘΗΚΕ από την ΕΛΟΝΟΣΙΑ που αποδεκάτιζε επί χρόνια την πόλη και τις γύρω περιοχές…!!!
Δείτε, χωρίς περικοπές, ώστε να αποδοθεί πλήρως και σωστά όλη η ιστορική αλήθεια, την καθαρότατη περιγραφή της κας Μαργαρίτας Γιαννοπούλου – Καραφωτιά:
ΜΑΡΣΑΛ ΧΙΟΥΤΖ ΜΠΑΛΦΟΥΡ – Της Μαργαρίτας Γιαννοπούλου – Καραφωτιά:
“Τι γνωρίζετε για τον Βάλφουρ…;“
Εάν υποβάλλουμε αυτή την ερώτηση στους κατοίκους του Αιγίου σχεδόν όλοι θα μας απαντήσουν ότι έτσι ονομάζεται η τρίγωνη πλατεία, μία από τις κεντρικότερες πλατείες της πόλης μας, καθώς και η ομώνυμη οδός με την υπάρχουσα εκεί πιάτσα των ταξί. Σχεδόν κανείς όμως δεν γνωρίζει ποιος ήταν αυτός ο Βάλφουρ προς τιμήν του οποίου ονοματοθετήθηκε έτσι η πλατεία και η οδός.
Τα τελευταία έτη συμπολίτες μας στις εφημερίδες άρχισαν να προβληματίζονται και να εκφράζουν απόψεις γύρω από αυτόν τον άγνωστο Βάλφουρ. Οι περισσότερες ανέφεραν ότι ο Βάλφουρ υπήρξε Άγγλος ανθέλληνας, ενώ διατύπωναν την απορία πως είναι δυνατόν οι Αιγιώτες να έχουν προβεί σε τέτοιο ατόπημα. Όλα αυτά λοιπόν τα οποία αναφέρονται υπήρξαν η αφορμή να ασχοληθώ με αυτό το θέμα.
Η πρώτη μου επαφή έγινε με το αρχείο του αείμνηστου Δημάρχου και ιστορικού Γεωργίου Παναγόπουλου, που φυλάσσεται στο Ιατρικό Αρχείο του Αιγίου και περιλαμβάνει πολλά Αιγιώτικα θέματα. Μέσα σ’ ένα φάκελο με θέμα «Λάφης» υπάρχουν δημοσιεύματα της «ΦΩΝΗΣ» εφημερίδας του Αιγίου του 1986 που υπογράφονται από κάποιον Αλίχτυπο με θέμα την ανάγκη αλλαγής του ονόματος της πλατείας διότι κατ’ αυτόν ο Βάλφουρ υπήρξε Άγγλος πολιτικός που διετέλεσε υπουργός, πρωθυπουργός (1902-1906), υπουργός των Ναυτικών και των εξωτερικών και ήταν ανθέλληνας.
Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι:
…”Χρόνια τώρα μία πλατεία της πόλης μας έστω και τρίγωνη φέρνει προς ντροπή όλων μας το όνομά του». Επιπροσθέτως σε μία επιστολή του στις 10 Νοεμβρίου 1984, ο Φίλιππος Τροχάνης δικηγόρος προς τον κ. Γεώργιο Παναγόπουλο, αναφέρει ότι ο Βάλφουρ ως μέγα στέλεχος της Διεθνούς Μασονίας υπήρξε πρωτεργάτης του Σιωνιστικού εποικισμού της Παλαιστίνης μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τότε όταν επισκέφθηκε την Παλαιστίνη, οι Εβραίοι τον υποδέχτηκαν ως εθνικό ήρωα τους.
“Είναι αναμφισβήτητο”, αναφέρει, ότι «η Διεθνής Μασονία έχει σαφώς φιλοσιωνιστική τοποθέτηση και στόχος της είναι να αλώσει και να συντρίψει τα υψηλά Πεπρωμένα του Ελληνικού Ορθόδοξου Χριστιανικού λαού». Η μόνη εξήγηση την οποία δύναμαι να δώσω δια την ύπαρξη της οδού Βάλφουρ στο Αίγιο είναι ότι η σχετική πρωτοβουλία θα πρέπει να εγένετο από Αιγιώτες Μασόνους, θα πρέπει να δοθεί τέρμα εις αυτόν το μειωτικό, δια το ηθικόν κύρος των Αιγιωτών, φαινόμενο το συντομότερο δυνατόν”.
ΜΑ, ΠΩΣ ΗΤΑΝ ΔΥΝΑΤΟΝ…;
Όμως ήταν αδύνατο όλο αυτά να με πείσουν ότι πίσω από αυτό το τοπωνύμιο υπήρξε τέτοιο άτομο. Σ’ ένα φύλλο της εφημερίδας «ΒΗΜΑ» της 23ης Δεκεμβρίου 1983 και πάλι στο φάκελο «Λάφη» και συγκεκριμένα στη στήλη «ΑΝΘΡΩΠΟΙ – ΑΝΘΡΩΠΟΙ», αναφέρεται ότι οι Αιγιώτες μαθητές του 3ου Γυμνασίου σε μία εργασία τους για τα τοπωνύμια της πόλης μας αναφέρουν: «Βάλφουρ: Αμερικανός γιατρός μέλος της Αμερικανικής Αποστολής στην Ελλάδα. Προσκλήθηκε από τον τότε Δήμαρχο Αιγίου Πολυχρονιάδη για να αναχαιτίσει την ελονοσία που μάστιζε τον τόπο. Πρότεινε τα ανθελονοσιακά και αποξηραντικά έργα της Αλυκής». Αυτό ήταν. Εν μέρει είχαν λυθεί οι απορίες μου.
Μελετώντας φύλλα της τοπικής εφημερίδας «ΕΡΕΥΝΑ» εντόπισα να αναφέρεται ότι το ίδρυμα ΡΟΚΦΕΛΕΡ της Αμερικής συμμετείχε και στον ανθελονοσιακό αγώνα στο Αίγιο, καθώς και στην ευρύτερη περιοχή. Ευτυχώς η επικοινωνία και η αλληλογραφία μου με τους αρχειονόμους του προαναφερθέντος ιδρύματος υπήρξε αποτελεσματική. Μου απέστειλαν όλα τα στοιχεία που με ενδιέφεραν και αφορούσαν στην ελονοσία και στους απεσταλμένους επιστήμονες που απασχολήθηκαν με την καταπολέμηση και τη θεραπεία της, τόσο στο Αίγιο όσο και σχεδόν σε ολόκληρη την Ελλάδα. Μεταξύ αυτών με μεγάλη μου ικανοποίηση ευρίσκεται και το όνομα του Μάρσαλ Μπάλφουρ και όχι Βάλφουρ όπως λέγεται στο Αίγιο. Θεωρώ ότι μία ιστορική αναδρομή στη σοβαρή ασθένεια της ελονοσίας που εμάστιζε το Αίγιο και τις γύρω περιοχές, πριν αναφερθώ λεπτομερώς στον Μάρσαλ Μπάλφουρ κρίνεται απαραίτητη.
Ως γνωστόν η ελονοσία εκείνη την εποχή στην οποία αναφερόμεθα αποτελούσε ανθρώπινη μάστιγα. Στην Ελλάδα η πολύ μεγάλη νοσηρότητα ανήρχετο σε 1.200.000 κρούσματα ετησίως. Κύρια αιτία για την εξάπλωση της νόσου υπήρξαν τα έλη και γενικότερα τα λιμνάζοντα ύδατα. Στο φύλλο της εφημερίδας «ΕΡΕΥΝΑ» στις 08/05/1922 σε δημοσίευμα, ζητείται επίμονα να αποφραχτούν τα δύο στόμια της Αλυκής, ώστε να επιτευχθεί η διοχέτευση του νερού προς τη θάλασσα και να παύσουν να υπάρχουν λιμνάζοντα ύδατα.
«ΤΟ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΕΡΟΝ ΕΞ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΜΙΑΣΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΕΧΕΙ Η ΠΟΛΙΣ ΜΑΣ Η ΕΣΤΙΑ Η ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟΣ Η ΟΠΟΙΑ ΤΗΝ ΑΠΕΙΛΕΙ ΚΑΙ ΕΚ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΔΙΑΡΚΩΣ ΥΠΟΦΕΡΕΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΥΚΗ», αναφέρεται.
Εν συνεχεία προτρέπεται η λιμενική επιτροπή να διαθέσει ποσό για την οριστική ρύθμιση της κατάστασης, δηλαδή την αποξήρανση των ελωδών εστιών. Όμως η αδιαφορία αυτή των κρατικών φορέων είχε ως αποτέλεσμα να κληθεί ο λαός του Αιγίου να συστήσει επιτροπή για να συλλέξει το ποσό αυτό. Το κράτος προτρέπει τους ιδιοκτήτες των ελωδών εκτάσεων, να τις αποξηράνουν με την απειλή της απαλλοτρίωσης. Οι κάτοικοι ζητούν επιμόνως η κυβέρνηση να λάβει μέτρα για την πρόληψη και τη θεραπεία της νόσου παρέχοντας δωρεάν κινίνη η τιμή της οποίας λόγω της ζήτησης στο εμπόριο είναι υψηλότατη. Οι πιέσεις αποδίδουν και μετά από ικανό διάστημα αποφασίζεται η υποτίμησή της «μέτρο ευχάριστο και αξιέπαινο έστω εάν ελήφθη τας παραμονάς των εκλογών», αναφέρει η ΕΡΕΥΝΑ στις 02/12/1923.
Το 1926 ευρίσκομεν τα κινίνα στην τότες μεγάλη τιμή των 25 δραχμών το κυτίο, φορολογήσατε ότι μπορεί να φανταστεί η μεγαλύτερη φορολογική μανία, όχι όμως πλέον τα κινίνα τα οποία αν ήταν δυνατόν έπρεπε το κράτος να παρέχει δωρεάν», (εφημερίδα ΕΡΕΥΝΑ 24/01/1926). Την ίδια εποχή μετά από πιέσεις η Λιμενική Επιτροπή ψηφίζει κονδύλι 10.000 δρχ. ποσό ελάχιστο για την αποξήρανση του έλους της Αλυκής, με αποτέλεσμα να μην παρουσιαστεί μειοδότης. Ο Ιατρικός Σύλλογος συμμετέχων στο πρόβλημα αναφέρει ότι «το πρόβλημα και η κυρία αιτία δεν είναι μόνο η Αλυκή, αλλά και οι άπειρες μικροσυλλογές υδάτων στους δρόμους της πόλης και στις αυλές, οι πάσης φύσεως ακαθαρισίες, οι ακάλυπτοι βόθροι και οι ακάλυπτες υδαταποθήκες (στέρνες, ντεπόζιτα), εντός και εκτός των σπιτιών (ΕΡΕΥΝΑ 13/03/1927). Το 1930 αποφασίζεται η παροχή δωρεάν 10 κουφέτων κινίνης ανά άτομο υπό του Κράτους. Δυστυχώς ριζική θεραπεία είναι μόνο η αποξήρανση των ελών.
Το Αίγιο, η Τέμενη, η Βόβοδα (Μαυρίκι), τα Μουρλά (Ροδοδάφνη), όπως και πλείστα άλλα μέρη της Ελλάδος δεκατίζονται από την ελονοσία. Στη Βόβοδα το 78% των κατοίκων υποφέρουν, ενώ το 48% είναι προφυματικοί.
Η ΑΦΙΞΗ ΤΟΥ ΜΠΑΛΦΟΥΡ ΣΤΟ ΑΙΓΙΟ…
Κατά τον Μάϊο του 1930 καταφθάνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα και στο Αίγιο ο Αμερικανός Υγιεινολόγος ιατρός Μπάλφουρ του Ινστιτούτου Ροκφέλερ μαζί με τον επιθεωρητή του Υπουργείου Υγιεινής ιατρό Γεράσιμο Αλεβιζάτο, «που μετέβησαν και εξέτασαν την Αλυκή και όλες τις πέριξ περιφέρειες, ως και τα γύρω χωριά συλλέξαντες από παντού κώνωπες προς εξέταση» (αναφέρει η ΕΡΕΥΝΑ στις 18/05/1930). Εκείνο το χρονικό διάστημα έχουμε και την ίδρυση του πρώτου ανθελονοσιακού σταθμού ΡΟΚΦΕΛΕΡ ΣΤΗ Ροδοδάφνη (Μουρλά) των 1.700 κατοίκων με πεδίο μελέτης, εργαστήριο και θεραπευτήριο φαρμακείο. Την ίδια εποχή το Αίγιο των 11.000 κατοίκων, δεν έχει δικό του σταθμό, αλλά συνεργάζεται με της Ροδοδάφνης. Κατά της ελονοσίας στην περιοχή του Αιγίου το 1930, διανέμονται 53.117 κουφέτα κινίνης και γίνονται 1.190 ενέσεις.
Σε όλη αυτή τη θλιβερή κατάσταση προστίθεται και το ειδεχθές και αποτρόπαιο φαινόμενο της νοθείας της κινίνης. Η Δικαιοσύνη επιλαμβάνεται της υπόθεσης της άνανδρης δολοφονίας του κόσμου χάριν του χρήματος. Ο ανθελονοσιακός σταθμός ΡΟΚΦΕΛΕΡ της Ροδοδάφνης συνεχίζει να εργάζεται αθόρυβα κατά της ελονοσίας λαμβάνοντας μέτρα καταπολέμησής της, προβάλλοντας διδακτικότατες ταινίες, πραγματοποιώντας ομιλίες και μοιράζοντας σε όλους έντυπα και βιβλία με οδηγίες υγιεινής (εφημερίδα ΕΡΕΥΝΑ 05/07/1931.
Όμως στις 07/12/1931 τα Δημοτικά Συμβούλια Αιγίου, με Δήμαρχο τον Πολυχρονιάδη ζητεί την ίδρυση και στο Αίγιο σταθμού, ψηφίζοντας πίστωση 25.000 δρχ. δια τα έξοδα εγκατάστασής του. Στα εργαστήριά του εξετάζονται τα είδη των κωνώπων, των πλασμωδίων, ο βαθμός σπληνομεγαλίας και ο παρασιτικός δείκτης ειδικότερα των βρεφών κάτω του έτους. Κύριο μέλημα όμως της αποστολής ΡΟΚΦΕΛΕΡ ήταν να εκριζώσουν την ελονοσία αποστραγγίζοντας τα έλη και καταστρέφοντας τους κώνωπας με παρασιτοκτόνα τόσο εις τα έλη όσο και στις οικίες.
Η σκληρή εργασία τους είχε αποτελέσματα. Στο Αίγιο κατά το 1936 όταν αναχώρησαν υπήρχε χαμηλή ενδημία. Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι το 1931 έτος άφιξης των υπήρχε επιδημία, το 1932 μέτρια επιδημία, το 1933 φθίνουσα ενδημία, το 1934 χαμηλή ενδημία και το 1935 μέτρια, στοιχεία ληφθέντα από το αρχείο του ιδρύματος ΡΟΚΦΕΛΕΡ.
Με την αποχώρηση της αποστολής λόγω της επιθυμίας συνέχισης του έργου τους την 01/07/1936 ιδρύεται «ανθελονοσιακός σύνδεσμος Κοινότητας Ροδοδάφνης με πρόεδρο τον Νικόλαο Χαραλαμπόπουλο, αντιπρόεδρο τον Παναγή Αγγελακόπουλο και μέλη τον Μιχάλη Βασιλακόπουλο και Σπυρίδωνα Αρβανίτη. Ίνα δυνηθεί ο σύνδεσμος και συνεχίσει το κληροδοτηθέν σωτήριο έργο, του από πενταετίας εγκατασταθέντος και ήδη αποχωρήσαντος συνεργείου καταπολεμήσεως της ελονοσίας Οργανώσεως ΡΟΚΦΕΛΕΡ», όπως αναφέρεται σε πρακτικά που περιλαμβάνεται στα αρχεία της Κοινότητας Ροδοδάφνης, που φυλάσσεται στο Τοπικό Αρχείο Αιγίου.
Ο ΜΠΑΛΦΟΥΡ, Ο ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ…
Ο Μάρσαλ Χιούτζ Μπάλφουρ γεννιέται το 1896 στο Μάλμπορο της Μασαχουσέτης των ΗΠΑ. Εισάγεται το 1915 στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης, το περίφημο Μ.Ι.Τ. Σπουδάζει κατ’ αρχήν Βιολογία εργασθείς ως βακτηριολόγος στην Αμερική, εν συνεχεία Ιατρική στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ενώ από το 1927 εργάζεται για το Ίδρυμα ΡΟΚΦΕΛΕΡ. Το 1930 ως απεσταλμένος του ιδρύματος για την καταπολέμηση και τη θεραπεία της ελονοσίας, καταφθάνει στην Ελλάδα της οποίας πολλά προσβληθέντα μέρη επισκέπτεται, μεταξύ των οποίων και το Αίγιο.
«Τα εννέα έτη της παραμονής μου στην Ελλάδα ήσαν από τα καλύτερα της ζωής μου», αναφέρει στο ημερολόγιό του. Συνεργάζεται με την τότε πρωτοϊδρυθείσα Υγειονομική σχολή των Αθηνών και η Ακαδημία αναγνωρίζουσα την προσφορά του στο θέμα στο θέμα της ελονοσίας του απονέμει το αργυρούν μετάλλιο, καθώς και ο Βασιλέας Γεώργιος του Φοίνικα.
Από την Ελλάδα το 1939 μεταβαίνει στην Σαγκάη ως διευθυντής ενός προγράμματος για την Κίνα. Σ’ αυτήν καταφεύγουν πρόσφυγες λόγω της Ιαπωνικής εισβολής, ενώ υπάρχει εντονότατη έλλειψη κατοικιών και μάστιγα ασθενειών. Εκείνη την εποχή ταξιδεύει μεταφέροντας και την οικογένειά του με αεροπλάνα μεταξύ των πόλεων, όπως Ανόϊ, Πεκίνο, Χόγκ – Κόγκ και άλλων, πράγμα άκρως επικίνδυνο και λόγω κατασκευής τους, αλλά και λόγω των αεροπορικών επιθέσεων και των άσχημων καιρικών συνθηκών. Κατά την διάρκεια του πολέμου, εργάζεται για το ίδρυμα στη Βιρμανία και κατόπιν στην Ινδία και στην Κεϋλάνη (Σρι Λάνκα). Μετά τη λήξη του εξακολουθεί να εργάζεται στην Ινδία, στην Κίνα, την Ιαπωνία, τις Φιλιππίνες και το Πακιστάν.
Το 1947 επιστρέφει στην Αμερική όπου στη σχολή JOHN HOPKINS, κάνει μεταπτυχιακό στον τομέα της Δημόσιας Υγείας. Παράλληλα με την ενασχόλησή του με τις ασθένειες ενδιαφέρεται και για άλλα πληθυσμιακά δημογραφικά προβλήματα.
Με την συμβολή του ιδρύεται πληθυσμιακό συμβούλιο ως μικρό ίδρυμα για να ενθαρρύνει, προωθεί, διευθύνει και υποστηρίζει επιστημονικές δραστηριότητες στον ευρύ τομέα του πληθυσμού. Από το ίδρυμα αποχωρεί πλήρης εμπειριών το 1960 μετά από 34 έτη συνεχούς προσφοράς. Πεθαίνει το 1976 σε ηλικία 80 ετών.
Δημοσιεύματα του που αφορούν στην Ελλάδα είναι:
M.C. Balfour Malaria Studies in Greece, Measurements of Malaria 1930-1933 που δημοσιεύεται στην American journal of Tropical Medicine. May 1935
και M.C. Balfour Some features of Malaria in Greece and experience with its control. Rivista di Malariologia 1936.
Αυτός λοιπόν υπήρξε ο Μπάλφουρ. Ο φιλέλληνας, ο άριστος επιστήμονας, ο μεγάλος φιλάνθρωπος που έθεσε παρά τις αντιξοότητες της εποχής τον εαυτό του στην υπηρεσία των αναξιοπαθούντων λαών της γης. Μεταξύ αυτών και των Ελλήνων. Οι κάτοικοι του Αιγίου μετά από αυτήν μου την ανακοίνωση θα τον θυμούνται με ευγνωμοσύνη εσαεί.
ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ:
Στα αρχεία του Ινστιτούτου Ροκφέλερ διατηρούνται αρχεία με τον τίτλο MARSHALL C. BALFOUR PWPERS 1949-1968
Size: 9 items
Contens: The collection inc
