Ναι ή όχι στα ιδιωτικά πανεπιστήμια;

Της Ολυμπίας Λόη*

Κατά πόσο άραγε είναι συνετό να απαντήσουμε σε ένα περίπλοκο ερώτημα μονολεκτικά;

Γιατί η απάντηση στο ερώτημα «ναι ή όχι ιδιωτικά πανεπιστήμια;» δεν μπορεί να δοθεί έτσι απλά!

Μιλώντας με πολίτες διαφόρων επαγγελμάτων, – εμπόρους, επιχειρηματίες εστίασης, ελεύθερους επαγγελματίες, –  διαπίστωσα πως λίγο ή περισσότερο είναι της άποψης ότι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια έρχονται απλά και μόνο για να τα «οικονομήσουν» κάποιοι. Αναρωτιέμαι είναι αλήθεια; Κι αν ναι ποιοι θα ωφεληθούν πραγματικά;

Πριν από μερικές ημέρες βρέθηκα σε μία καφετέρια και στο διπλανό τραπέζι καθόταν μια ευχάριστη παρέα Κύπριων φοιτητών.  Αυθόρμητα τους ρώτησα: «γιατί αφού έχετε τόσο πολλά ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Κύπρο, έρχεστε εδώ στην Ελλάδα και επιβαρύνεστε με τόσα έξοδα, σπουδάζοντας μακριά από τον τόπο σας;». Και η απάντηση που έλαβα ήταν η εξής: «Καταρχάς ποιος σας είπε ότι όλα αυτά τα πανεπιστήμια –πλην ελαχίστων εξαιρέσεων- μας εξασφαλίζουν ότι θα μπούμε στην αγορά εργασίας, αφού τα δημόσια πανεπιστήμια παραμένουν τα πιο αξιόπιστα.  Όσο για τα έξοδα, αυτή τη στιγμή στην Κύπρο ένα δυάρι 70 τ.μ. νοικιάζεται περίπου 1.200 ευρώ και μια γκαρσονιέρα 30 τ.μ. νοικιάζεται περίπου στα 800 ευρώ».

Η απάντηση των νεαρών φοιτητών ήταν ένα «ηχηρό καμπανάκι» στα αυτιά μου, βάζοντάς με σε διάφορες σκέψεις. Πρώτα απ’ όλα ότι πριν αποφασίσουμε αν θέλουμε ιδιωτικά πανεπιστήμια θα πρέπει να δούμε με σοβαρότητα όλες τις παραμέτρους, τις οποίες προσπάθησα να κωδικοποιήσω.

Και επειδή ακολουθεί ανάλυση, όποιος θεωρεί ότι θα κουραστεί από την ανάγνωση καλύτερα να σταματήσει εδώ…

Διαφορετικά ας ξετυλίξουμε ορισμένες σκέψεις, δίνοντας απάντηση σε κάποια βασικά ερωτήματα.

Για παράδειγμα γνωρίζουμε ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ ενός κρατικού πανεπιστημίου, ενός δημόσιου πανεπιστημίου, ενός ιδιωτικού πανεπιστημίου και ενός μη κερδοσκοπικού πανεπιστημίου;

Κρατικά είναι τα πανεπιστήμια που εξαρτώνται από το Υπουργείο, Δημόσια είναι εκείνα που επιχορηγούνται από το κράτος αλλά διοικούνται ανεξάρτητα, Ιδιωτικά είναι αυτά που χρεώνουν δίδακτρα και λειτουργούν με τους όρους και τους κανόνες μιας ιδιωτικής επιχείρησης και τέλος Μη Κερδοσκοπικά είναι εκείνα που βασίζονται σε δωρεές.

Άραγε όταν λέμε ιδιωτικά Πανεπιστήμια στην Ελλάδα, περιμένουμε να ανοίξουν παραρτήματα το Harvard ή το ΜΙΤ ή περιμένουμε  από ευεργέτες Έλληνες να δημιουργήσουν νέα πανεπιστημιακά ιδρύματα αντίστοιχης αίγλης «επενδύοντας» στις μελλοντικές γενιές άξιων Ελλήνων επιστημόνων;

Η αλήθεια είναι πως αυτό θα ήταν το ιδανικό! Όμως τουλάχιστον προς το παρόν είναι απόλυτα ουτοπικό…

Αυτό που έχουν στο μυαλό τους οι «άριστοι» της κυβέρνησης  δεν είναι τίποτε άλλο από το να δώσουν την ευκαιρία σε καιροσκόπους να δημιουργήσουν νέες επιχειρήσεις με πελάτες- φοιτητές, οι οποίοι με στερήσεις θα πληρώνουν τα δίδακτρα για να πάρουν στο τέλος ένα αμφιβόλου ισχύς πτυχίο.

Είναι γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις και στην Ανώτατη Εκπαίδευση βρισκόμαστε μπροστά σε ένα… μπερδεμένο κουβάρι συμφερόντων που κανείς δεν τολμά να ξετυλίξει. Είναι επίσης δεδομένο ότι το σύστημα της ανώτατης εκπαίδευσης είναι σε πολλά σημεία αναχρονιστικό, αφού δεν καλύπτει τις ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας. Και την ίδια ώρα η συνταγματικά κατοχυρωμένη αυτοδιοίκητη λειτουργία των δημόσιων πανεπιστημίων στην πράξη καταλύεται.

Δεδομένων όλων των παραπάνω, και με την παραδοχή ότι η δημιουργία ενός νέου τύπου πανεπιστημίων στη χώρα θα κάνει καλό, αφού θα υπάρχει ανταγωνισμός που θα συμβάλει στη βελτίωση και τον εκσυγχρονισμό όλων,  θα πρέπει να θεσπιστούν ενιαίοι κανόνες για το δημόσιο και το ιδιωτικό πανεπιστήμιο.

Αν θέλουμε πραγματικά να έχουν τα παιδιά μας πτυχία με ισχύ στην αγορά εργασίας να αποδεσμεύσουμε τα επαγγελματικά δικαιώματα από τα πτυχία. Με αυτό τον τρόπο δεν  θα παρέχονται αφειδώς επαγγελματικά δικαιώματα σε όλους, αλλά μόνο σ’ αυτούς που επιτυγχάνουν σε αξιόπιστες εξετάσεις των επαγγελματικών φορέων, από όποιο πανεπιστήμιο -δημόσιο, ιδιωτικό ή άλλο- κι αν προέρχονται.

Γιατί αποδεικνύεται στην πράξη ότι ένας απόφοιτος πανεπιστημίου δεν σημαίνει ότι είναι σε θέση να ασκήσει και το επάγγελμα το οποίο σπούδασε.  Άλλο το πτυχίο, άλλο η επάρκεια. Έτσι τα πανεπιστήμια θα κληθούν να βελτιωθούν και να εκσυγχρονιστούν προκειμένου οι σπουδαστές να επικεντρώνονται όχι απλά στην απόκτηση ενός τίτλου σπουδών αλλά στο να κατακτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες και γνώσεις που θα τους επιτρέψουν να βγουν στον στίβο της εργασίας με αξιώσεις και προοπτικές.

Σε ό,τι αφορά δε την αξιολόγηση, σήμερα υπάρχουν όλα τα εργαλεία που μας επιτρέπουν να αξιολογήσουμε τα πανεπιστήμια με αξιόπιστους δείκτες όπως οι μισθολογικές απολαβές, η απασχόληση και η σταδιοδρομία των αποφοίτων τους. Με αυτό τον τρόπο τα πανεπιστήμια μας θα είναι ανταγωνιστικά σε διεθνές επίπεδο προσελκύοντας ακόμη και από το εξωτερικό  τόσο φοιτητές όσο και ακαδημαϊκό προσωπικό. Έτσι θα έχουμε έσοδα, αλλά με το σωστό τρόπο! Και κυρίως, χωρίς να υπονομεύουμε το μέλλον των παιδιών μας.

Καταλήγοντας και πριν δώσουμε έτσι ελαφρά την καρδία την απάντηση για το αν θέλουμε ή όχι ιδιωτικά πανεπιστήμια,  πρέπει να προηγηθεί ένας ουσιαστικός διάλογος χωρίς εμμονές και παρωπίδες, κάτι ωστόσο που όπως φάνηκε από την  προσχηματική διαβούλευση του επικείμενου νομοσχεδίου η κυβέρνηση δεν θέλει.  

Το ΠΑΣΟΚ έφερε σημαντικές αλλαγές στην ελληνική ανώτατη παιδεία τη δεκαετία του ‘80 με σαφή κατεύθυνση την πρόσβαση στην παιδεία για όλους. Το ΠΑΣΟΚ σήμερα έχει ως θέση τη δυνατότητα να υπάρξουν και μη κρατικά μη κερδοσκοπικά  πανεπιστήμια με αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο που θα διασφαλίζει την ποιότητα, θα εντάσσεται στον εθνικό σχεδιασμό και δεν θα υπονομεύει τα κρατικά πανεπιστήμια.

Οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις στην παιδεία που επηρεάζουν το μέλλον των παιδιών μας συνδιαμορφώνονται, δεν επιβάλλονται. Άλλωστε τα πρόσφατα αποκαρδιωτικά για τη χώρα μας αποτελέσματα του διεθνούς μαθητικού διαγωνισμού PISA δείχνουν ότι το πρόβλημα είναι πολύ βαθύτερο από όσο πιστεύουμε κι απαιτεί ένα νέο συνολικό σχεδιασμό για την παιδεία. Μια ολική επαναφορά.

Η κυβέρνηση με τις βεβιασμένες και ατεκμηρίωτες αποφάσεις της στο θέμα της παιδείας το μόνο που θα επιτύχει θα είναι η διεύρυνση των ανισοτήτων.  Κάποτε ένα παιδί από φτωχή οικογένεια, ξεκινώντας από το μηδέν, έβρισκε το δρόμο του, σπούδαζε και πρόκοβε. Σήμερα μπορούμε να πούμε το ίδιο;

*Η Ολυμπία Λόη είναι αρχιτέκτονας -μηχανικός, πολιτευτής του ΠΑΣΟΚ – Κινήματος Αλλαγής.