Πάνος Αλεξόπουλος: Στην Αιγιάλεια εξελίσσεται ένα ευρύ σχέδιο ανίχνευσης νοητικών δυσλειτουργιών

Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΜΕΙΖΟΝ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΝΙΖΕΙ ΣΤΟ AIGIO VOICE Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΡΙΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ

Με αφορμή την ομιλία του σε εκδήλωση της ΔΗΚΕΠ Αιγιάλειας, ο Καθηγητής Ψυχιατρικής στο Νοσοκομείο του Ρίου Παναγιώτης Αλεξόπουλος παραχώρησε συνέντευξη στο AIGIO VOICE όπου μεταξύ άλλων αποκαλύπτει ότι στην περιοχή της Αιγιάλειας βρίσκεται σε εξέλιξη ένα ευρύ σχέδιο ανίχνευσης νοητικών δυσλειτουργιών. Χαρακτηρίζει την κατάθλιψη της τρίτης ηλικίας ως σοβαρό ζήτημα της δημόσιας υγείας.

Αναλυτικά η Συνέντευξη:

-Καταρχάς, πρέπει να σας ευχαριστήσουμε θερμά για την παραχώρηση της συνέντευξης. Η περιοχή που ασκούμε την δραστηριότητά μας, η Αιγιάλεια, είναι μια περιοχή με γηρασμένο πληθυσμό. Υπάρχουν στοιχεία ερευνών στο Πανεπιστήμιο Πατρών που να αποτυπώνουν νευροεκφυλιστικές νόσους και ψυχογηριατρικές διαταραχές σε άτομα της περιοχής αυτής;

Πολύ σημαντικό το ερώτημα σας διότι δίχως καταγραφή των πραγματικών δεδομένων δεν είναι δυνατή η κατάστρωση ενός ρεαλιστικού σχεδίου για την κάλυψη των αναγκών των ατόμων με άνοια αλλά και  με προανοϊκές καταστάσεις. Δυστυχώς δεν  έχουμε εικόνα για τα πραγματικά δεδομένα. Σύντομα ελπίζουμε η πραγματικότητα αυτή να αλλάξει. Το πρόγραμμα διασύνδεσης του Κέντρου Ημέρας για άτομα με άνοια στην Πάτρα που στηρίζεται από την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας  και το πρόγραμμα ΕΣΠΑ έχει ήδη ξεκινήσει να δίνει καρπούς σε συνεργασία με το Δήμο Αιγιαλείας και στην Ανατολική Αχαϊα. Ένα ευρύ σχέδιο ανίχνευσης νοητικών δυσλειτουργιών στην περιοχή βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και θα μας επιτρέψει τους επόμενους μήνες να αρχίσουμε να διαμορφώνουμε άποψη για τα πραγματικά δεδομένα της άνοιας και των προανοϊκών καταστάσεων στην περιοχή. Δε θα μείνουμε όμως μόνο στην καταγραφή. Σε περιπτώσεις υπόνοιας πως υπάρχουν δυσκολίες με τη νοητική λειτουργία ακολουθεί ενδελεχής διαγνωστικός έλεγχος και αν ενδείκνυται προτείνεται και θεραπεία.  

-Ας γίνει ο απαραίτητος διαχωρισμός σε επιστημονική βάση. Ποιες οι διαφορές άνοιας ολικής και μερικής, καθώς και νόσου Αλτσχάιμερ;

Πραγματικά χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε κάπως τους όρους αυτούς, διότι συχνά συγχέονται προκαλώντας σύγχυση και ίσως και παρεξηγήσεις. Η άνοια είναι μια ομάδα συμπτωμάτων που εμπεριέχει  νοητικές δυσλειτουργίες, π.χ. προβλήματα με τη μνήμη, τον προσανατολισμό, την εύρεση της κατάλληλης λέξης, νευροψυχιατρικά συμπτώματα όπως άγχος ή καταθλιπτικά συμπτώματα ή σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και οπτικές ή άλλες ψευδαισθήσεις, και τέλος σημαντικές δυσκολίες με την αυτόνομη καθημερινή διαβίωση, όπως σημαντικά προβλήματα με τη διαχείριση των οικονομικών, τις αγορές προϊόντων, την προετοιμασία ενός γεύματος. Ανάμεσα στην άνοια και στο φυσιολογικό γήρας υπάρχει η ήπια νευρονοητική διαταραχή στην οποία έχουμε νοητικά και νευροψυχιατρικά συμπτώματα, αλλά τα προβλήματα στις καθημερινές δραστηριότητες είναι πολύ ελαφρά και δεν έχουν οι ασθενείς την ανάγκη της διαρκούς στήριξης των οικείων τους. Οι ομάδες αυτές συμπτωμάτων, δηλαδή η άνοια και η ήπια νευρονοητική διαταραχή μπορούν να προκληθούν από διάφορα νοσήματα. Οι πιο συχνές αιτίες είναι η Νόσος του Άλτσχάιμερ, η νόσος με τα σωμάτια Lewy και η αγγειακή νόσος του εγκεφάλου.

-Με τα σημερινά δεδομένα και την σύγχρονη βιβλιογραφία, ποια είναι η Αιτιοπαθογένεση της Άνοιας;

Όπως ήδη αναφέραμε η άνοια μπορεί να προκληθεί από διάφορες νόσους όπως η Νόσος του Άλτσχάιμερ, η νόσος με τα σωμάτια Lewy και η αγγειακή νόσος του εγκεφάλου. Το πρόβλημα για τους ιατρούς είναι πως συχνά συνυπάρχουν διάφορες παθολογίες στον ανθρώπινο εγκέφαλο που προκαλούν την εμφάνιση ανοϊκών συμπτωμάτων.

-Η γηριατρική κατάθλιψη που αποτελεί ένα σύγχρονο πρόβλημα τόσο στην επαρχία όσο και στα μεγάλα αστικά κέντρα, πως αντιμετωπίζεται;

Το ερώτημα σας αυτό θέτει πραγματικά τον δάκτυλον εις τον τύπον τον ήλων. Είναι μείζων θέμα της δημόσιας υγείας η κατάθλιψη της 3^ης ηλικίας. Μάλιστα πολλές φορές θεωρούνται τα καταθλιπτικά συμπτώματα φυσιολογικές εκφάνσεις του γήρατος. Δεν είναι όμως έτσι. Η κατάθλιψη είναι πολύ συχνή στην 3^η ηλικία και χρήζει άμεσης θεραπείας, συχνότατα με αντικαταθλιπτικά και άλλα φάρμακα προκειμένου να μην επιδεινωθεί περαιτέρω η συμπτωματολογία και να μην αποκτήσει χρόνιο χαρακτήρα, οπότε τότε η αντιμετώπιση της θα είναι ακόμα πιο δυσχερής, ενώ μπορεί να εμφανιστούν και αυτοκτονικές σκέψεις ή συμπεριφορές.

-Ποιο είναι το αντικείμενο του Κέντρου Ημέρας για Άτομα με Άνοια καθώς και του Ψυχογηριατρικού Σταθμού του Ερυθρού Σταυρού και πως θα μπορούσε κάποιος να απευθυνθεί

Σκοπός του Κέντρου Ημέρας είναι η εφαρμογή θεραπευτικών προγραμμάτων για τα άτομα με διαγνωσμένη άνοια, που βρίσκονται στα αρχικά, μεσαία ή πιο προχωρημένα στάδια του συνδρόμου. Στους ασθενείς προσφέρονται τόσο φαρμακευτικές όσο και μη φαρμακευτικές θεραπείες, σε ατομικό ή ομαδικό πλαίσιο.  Εφαρμόζονται θεραπευτικά προγράμματα, που στόχο έχουν τη νοητική και σωματική ενδυνάμωση των ατόμων με άνοια, την κινητοποίησή τους και τη διατήρηση των δεξιοτήτων και των επικοινωνιακών ικανοτήτων τους για όσο το δυνατό μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, παράλληλα με τη φαρμακευτική αγωγή (για όσους λαμβάνουν) . Ιδιαίτερη έμφαση επίσης  δίνεται στην πρόληψη, την πληροφόρηση, την εκπαίδευση και την ψυχολογική υποστήριξη των συγγενών των ατόμων με άνοια καθώς και στην ευαισθητοποίηση της κοινότητας σε θέματα σχετικά με την άνοια.

Ο ψυχογηριατρικός Σταθμός νευρονοητικού ελέγχου του Ερυθρού Σταυρού παρέχει έναν ενδελεχή έλεγχο των νοητικών λειτουργιών που συνήθως δεν είναι εφικτό να πραγματοποιηθεί από  νευρολόγο, ψυχίατρο ή γενικό ιατρό κυρίως λόγω χρονικών περιορισμών. Μετά την εξέταση τους τα άτομα λαμβάνουν ένα ενημερωτικό σημείωμα με το οποίο επιστρέφουν στον ιατρό της επιλογής τους ή η διαγνωστική προσπέλαση ολοκληρώνεται στο Ψυχογηριατρικό ιατρείο του Πανεπιστημιακού νοσοκομείο στο Ρίο ή στο Κέντρο Ημέρας για άτομα με άνοια.

Νομίζω πως ο πιο εύκολος τρόπος επικοινωνίας και με τις δύο δομές είναι μέσω τηλεφώνου. Με το Κέντρο Ημέρας για άτομα με άνοια μπορεί να επικοινωνήσει κανείς μέσω του τηλεφώνου.  

-Η νόσος Αλτσχάιμερ ανακαλύφθηκε το 1906. Θεωρείται μη θεραπεύσιμη ενώ από την στιγμή που διαγνωστεί το προσδόκιμο ζωής είναι 3 έως 9 έτη. Πάνω από 26 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως νοσούν και ο αριθμός αυξάνεται δραματικά. Πιστεύετε ότι θα έπρεπε να αναθεωρήσει η Ψυχιατρική τις απόψεις σχετικά με τα αίτια αυτής της νευροεκφυλιστικής νόσου, εννοούμε γενετικά και παθολογικά, καθώς έχουν αλλάξει πάρα πολλά από το 1906 έως σήμερα που η νόσος εξακολουθεί να υπάρχει;

Eνδιαφέρον και δύσκολο το ερώτημα σας. Υπονοείτε μάλλον πως δεν έχουμε κατανοήσει ή εντοπίσει τον παθογενετικό μηχανισμό της νόσου. Πιθανόν να έχετε δίκιο βλέποντας πώς ουσίες που βασίζονται στην αμυλοειδική υπόθεση γένεσης της νόσου και έχουν δοκιμαστεί σε κλινικές μελέτες δεν έχουν έως σήμερα αποδειχτεί ικανές να αναστείλουν ή ακόμα και να βελτιώσουν τα κλινικά συμπτώματα της νόσου. Έχει ήδη ανοίξει σχετική συζήτηση στην επιστημονική κοινότητα και ήδη ολοένα και περισσότερες μελέτες στρέφουν την προσοχή τους σε εναλλακτικούς μηχανισμούς που πιθανόν εμπλέκονται στην παθογένεση της νόσου.  

-Πως μπορεί να επιτευχθεί η πρώιμη διάγνωση ψυχογηριατρικών διαταραχών;

Είναι κρίσιμη η έγκαιρη διάγνωση. Ο ενδελεχής νευρονοητικός έλεγχος όταν υπάρχουν υπόνοιες από το άτομο ή το περιβάλλον του πως κάτι αλλάζει στη νοητική λειτουργία του είναι το βασικό εργαλείο. Ακόμα η εμφάνιση καταθλιπτικών ή αγχωδών συμπτωμάτων για πρώτη φορά μετά τα 60 έτη καλό είναι να αντιμετωπίζεται από ειδικό και να οδηγεί και σε νευρονοητικό έλεγχο. 

-Μέχρι σήμερα έχουν γίνει πάνω από 500 κλινικές δοκιμές για την θεραπεία του Αλτσχάιμερ. Η επιστημονική κοινότητα αισιοδοξεί για την αποτελεσματική θεραπεία της νόσου που εκτιμάται ότι είναι η πιο δαπανηρή παγκοσμίως;

Υπάρχει κάποια εξέλιξη στο πεδίο της θεραπείας τους τελευταίους μήνες. Μιλάω για τη σχεδόν «μυθιστορηματική» αν μου επιτρέπετε τον όρο προσωρινή έγκριση του μονοκλωνικού αντισώματος  aducanumab από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων. Παρά την έγκριση, τα αποτελέσματα των ερευνών δεν είναι τόσο ελπιδοφόρα σχετικά με την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου στον έλεγχο της επιδείνωσης των κλινικών συμπτωμάτων. Είναι μάλλον δύσκολο να ελέγξεις μια κατάσταση που δεν προκαλείται μόνο από μια νόσο, αλλά μάλλον από πολλές παθολογίες που επιβαρύνουν τη λειτουργία του γηράσκοντα εγκεφάλου. Το μέλλον και η εξέλιξη των προσπαθειών δημιουργίας νέων φαρμάκων θα έχουν μεγάλο ενδιαφέρον.