Πώς γράφεται σωστά ο… Ά(;) Βασίλης; Δείτε την απάντηση!

Άι Βασίλης, Άη Βασίλης ή Αϊ-Βασίλης; Πώς γράφεται σωστά ο αγαπημένος παππούς των Χριστουγέννων; Ποια είναι, λοιπόν, η ορθή γραφή;

Για τον αγαπημένο άγιο συναντάμε διάφορες γραφές: Άη Βασίλης, άη Βασίλης, Άης Βασίλης, ΑϊΒασίλης, Άις Βασίλης, άη-Βασίλης, άι-Βασίλης και κάποια άλλα λιγότερα προτι­μητέα. Ποια είναι, λοιπόν, η ορθή γραφή; Υπάρχει, καταρχήν, ο αποδεκτός τύπος Αγιοβασίλης που δεν αμφισβητείται και δεν χρήζει επομένως περαιτέρω σχολιασμού. Ως προς το συγκεκομμένο τύπο· ας δούμε την ετυμολογία: άι: <αγι- <άγις <άγιος. Το άι, λοιπόν, είναι συγκεκομμένη μορφή του άγιος και επομένως η μόνη ορθή γραφή είναι αυτή με [ι].

Τώρα, όσον αφο­ρά τα διαλυτικά, όπως ισχύει και στο γενικότερο κα­νόνα, μια λέξη δεν παίρνει διαλυτικά όταν τονίζεται το αμέσως προηγούμενο γράμμα (λ.χ. άυλος όχι άϋ-λος έτσι και άι Γιάννης όχι άΐ Γιάννης). Όταν πρόκει­ται για κεφαλαίο τότε δεν χρησιμοποιούνται τα δια­λυτικά, αλλά η οξεία: άι Βασίλης, άι Δημήτρης. Όσο για τη γραφή Άι (με κεφαλαίο), όταν δεν πρόκειται για την αρχή προτάσεως, είναι λανθασμένη γραφή, που συγχέεται με άλλες λέξεις από την εκκλησιαστι­κή παράδοση που γράφονται με κεφαλαίο: (Άγιο Πνεύμα, Θεός, Χριστός, Παναγία).

Ο άγιος, αντίθε­τα, γράφεται με μικρό, όπως φυσικά και η λέξη άι ως συγκεκομμένος τύπος της αγιακής προσφώνησης. Θα πρέπει, πάντως, να σημειώσουμε τη χρήση του Αη ακόμα και από επιφανείς γλωσσολόγους του παρελθόντος όπως ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης, που τη στήριζαν μάλλον στη «νομιμοποίηση» που τους προσέφερε το τότε γλωσσικό αίσθημα. Σήμερα και στα λεξικά αποθησαυρίζεται μόνο ο τύπος με γιώτα.

Με τα Θεοφάνια τι γίνεται; Θεοφάνια ή Θεοφάνεια;

Ένας άλλος τύπος (και) λεξιλογικός των ημερών είναι τα Θεοφάνια. Και εδώ υπάρχει σύγχυση ως προς τη γραφή. Θεοφάνια ή Θεοφάνεια; Ας το ξεκα­θαρίσουμε κι αυτό. Η γιορτή είναι ορθό να γράφεται με [ι], δηλαδή Θεοφάνια. Με τα Θεοφάνια αναφερό­μαστε στη γνωστή χριστιανική γιορτή, δηλαδή της βάπτισης και φανέρωσης του Θεού (Θεοφάνια < Θε­ός + φαίνομαι), αλλά και στην αρχαία δελφική γιορ­τή, όπου έδειχναν στους λάτρεις του Απόλλωνα το άγαλμα ταυ- Και ά\λες τέτοιες γιορτές από την Αρχαιότητα υπάρχουν και γράφονται με [ι]: τα Πύ­θια, τα Ισθμια, ία Διονυσία.

Η κατάληξη -εια στα ελληνικά φανερώνει ιδιότητα επιθέτου, στην προκειμένη περίπτωση του επιθέτου Θεοφάνης. Επομένως, η λέξη Θεοφάνεια θα μπο­ρούσε να γίνει αποδεκτή με αυτό το σκεπτικό (όπως διαφανής διαφάνεια). Όμως προκειμένου για εορτή θα επιμείνουμε στον τύπο Θεοφάνια.