Romagnoli ή Ρωμανιώλης: Η ιστορία του Ιταλού Δημάρχου του Αιγίου

Ένας προάγγελος της ελληνοϊταλικής αδελφοποίησης στο Αίγιο

Μια απόλυτα κοπιαστική αλλά εν τέλει άκρως αποκαλυπτική Έρευνα για την ζωή και δράση του Ιταλού Δημάρχου του Αιγίου, Ινικεντίου Ρωμανιώλη, διεξήγαγε ο Αιγιώτισσα Προϊσταμένη του Τμήματος Αρχείου της πόλης, κα Μαργαρίτα Γιαννοπούλου – Καραφωτιά.

Μια έρευνα που μας δίνει πολλά και χρήσιμα ιστορικά στοιχεία, με τεκμήρια και αποδείξεις, που φανερώνουν το πόσα πολλά προσέφερε ο καταγόμενος από την Ανκόνα της Ιταλίας, Ρωμανιώλης, που έμελλε να διοικήσει το Αίγιο επί 12 έτη και να πάρει σημαντικές και καίριες αποφάσεις για την μετέπειτα πορεία της πόλης. Που άφησε έργο και που πολλά τα «χρωστά» το Αίγιο σε αυτήν την ιστορική προσωπικότητα…

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ιταλοί που μετανάστευσαν στην Ελλάδα

Τον 19^ο αιώνα αρκετοί Ιταλοί που αντιμετώπιζαν διάφορα προβλήματα λόγω της συμμετοχής τους στους αγώνες για την εθνική τους ανεξαρτησία, αναγκάζονταν να εγκαταλείψουν την Ιταλία και να καταφύγουν ως πολιτικοί πρόσφυγες στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στα Ιόνια Νησιά. Εκεί η διαμονή τους ήταν ευκολότερη επειδή ομιλείτο η Ιταλική γλώσσα και γενικά υπήρχε Ιταλική παιδεία και εκπαίδευση.

Το κύριο μεταναστευτικό ρεύμα των Ιταλών συναντάται από το 1848 και εντεύθεν, ενώ διάσπαρτες αφίξεις καταγράφονται έως το 1831. Ανάμεσά τους και η άφιξη του Ινικεντίου Ρωμανιώλη ο οποίος είχε καταδιωχθεί για την επαναστατική του δράση στην πατρίδα του και είχε καταφύγει στην επαναστατημένη Ελλάδα. Το 1829 περίπου κατατάχθηκε στο διοικούμενο από τον βρετανό στρατηγό Τσωρτς, στρατόπεδο των Ελλήνων, στη Βόνιτσα.

Η ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ Μ. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ – ΚΑΡΑΦΩΤΙΑ

Όπως μας λέει η Ερευνήτρια κα Μαργαρίτα Γιαννοπούλου – Καραφωτιά, «Δεν είναι γνωστό το ακριβές έτος γέννησής του Ρωμανιώλη, που τοποθετείται γύρω στα 1803-1809. Ως τόπος καταγωγής του αναφέρεται η Αγκώνα και της μετέπειτα διαμονής του, η Μπολόνια».

Η κα Καραφωτιά «έφθασε» σε αναζήτηση πληροφοριών, και στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια. Συγκεκριμένα, σημειώνει:

«Πληροφορίες για τα νεανικά χρόνια του Ρωμανιώλη μας παραχώρησε ο τακτικός καθηγητής της Νεώτερης Ιστορίας και διευθυντής του Ιστορικού Αρχείου του Πανεπιστημίου της Μπολόνια Gian Paolo Brizzi, τον οποίο και ευχαριστώ από τη θέση αυτή».

Ειδικότερα,

Σε ενημερωτική επιστολή του, στις 10 Απριλίου του 2006, ο κ. Brizzi αναφέρει ότι όπως εξάγεται από το Αρχείο του Πανεπιστημίου, ο Innocenzo Romagnoli εγγράφηκε στην Χειρουργική Ιατρική το 1824, σε ηλικία 21 ετών, για το 1^ο έτος το οποίο και περάτωσε επιτυχώς, ενώ εγγράφηκε και στο 2^ο έτος κατά το 1825-1826.

Στη συνέχεια το όνομά του δεν εμφανίζεται στους καταλόγους της Σχολής καθώς φαίνεται ότι δεν περάτωσε ποτέ τις ιατρικές σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια. Ο Gian Paolo Brizzi επισημαίνει ότι υπάρχει περίπτωση να εγκατέλειψε τις σπουδές του ή να ακολούθησε κάποια κατώτερη σχολή ή ακόμα να συνέχισε σε άλλο Πανεπιστήμιο.

Βέβαιο είναι ότι στον κατάλογο των Ελλήνων φοιτητών (και ήταν αρκετοί), ο οποίος διατηρείται για εκείνη την εποχή (1824-1826) στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, δεν συναντάται ούτε το όνομά του, ούτε εκείνο του Αναστασίου Λόντου, που λέγεται ότι χάρη σ’ αυτόν ήρθε στην Ελλάδα ο Ρωμανιώλης.

Ο Αναστάσιος Λόντος, σε επιστολή του στις 30 Νοεμβρίου του 1820 προς τον Ανδρέα και τον Λουκά Λόντο, ζητεί 30 τάλιρα για εξέταστρα στο Β΄ έτος της Ιατρικής. Όμως αμέσως με την έναρξη της επαναστάσεως γύρω στο 1821, αναγκάζεται να επιστρέψει στην Ελλάδα διακόπτοντας τις σπουδές του. Όλοι σχεδόν οι αναφερόμενοι στον κατάλογο Έλληνες σπουδαστές, κατάγονται από τα Ιόνια Νησιά και ιδιαίτερα την Ζάκυνθο, την Κεφαλληνία και την Κέρκυρα.

Ίσως αυτή η συναναστροφή του Ινοκεντίου με τους Έλληνες, να του είχε εμφυτεύσει την αγάπη και το θαυμασμό για τον αγωνιζόμενο λαό και ειδικότερα για τον υπέρ της ανεξαρτησίας του αγώνα.

ΜΕΤΑ ΤΗ ΒΟΝΙΤΣΑ, ΣΤΟ ΑΙΓΙΟ…

Μετά τη  διάλυση του στρατοπέδου στη Βόνιτσα, ο Ρωμανιώλη κατέφυγε στο Αίγιο όπου νυμφεύτηκε την κόρη του πλούσιου πρόκριτου Χριστόδουλου Χαραλάμπη, από την οποία ήταν 20 χρόνια νεώτερος. Το 1840 γεννιέται και αποκτάται με υιοθεσία ο μοναδικός του γιός Παναγιώτης.  

ΔΗΜΑΡΧΙΑΚΗ ΘΗΤΕΙΑ

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ & ΕΡΓΟ..

Ο Ρωμανιώλη χρημάτισε δήμαρχος Αιγίου από το 1854 έως το 1866, έχοντας διοριστεί από τον Βασιλέα δύο φορές. Από τα βιβλία των πρακτικών του Δημοτικού Συμβουλίου των ετών 1863 έως 1866 που συμπεριλαμβάνονται στο Αρχειακό υλικό του Δήμου Αιγίου και το οποίο διατηρείται στην υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους -Τοπικό Αρχείο Αιγίου, συμπεραίνεται ότι τότε συνέβησαν σημαντικά γεγονότα, ενώ ελήφθησαν σπουδαιότατες αποφάσεις.

Ο φοβερός καταστρεπτικός σεισμός του 1861 δημιουργεί πλείστα προβλήματα, τα οποία καλείται να αντιμετωπίσει ο Δήμαρχος με σοβαρότητα και υπευθυνότητα. Οι κάτοικοι που ανέρχονται τότε στους 8.400 αδυνατούν να στεγαστούν, να καλλιεργήσουν τα κτήματά τους και να επιλύσουν τα προκύπτοντα οικονομικά προβλήματα. Λόγω των ανωτέρω ο Ρωμανιώλης ζητεί και αποφασίζεται από το Δημοτικό Συμβούλιο, να υπάρξει ελαστικότητα όσον αφορά στην είσπραξη των φόρων.

Κύριο μέλημά του ήταν να εξασφαλίσει την ηρεμία και να διασφαλίσει την περιουσία των κατοίκων. Αυτό το επιτυγχάνει με την αύξηση της δύναμης της Αγροφυλακής και της Δημοτικής Αστυνομίας. Ενδιαφέρεται επίσης για την εξασφάλιση πιστώσεων με καταβολή των μισθών των διδασκάλων της περιοχής και την επισκευή των σχολικών διδακτηρίων, ενώ το 1886 επί Δημαρχίας του, θεμελιώνεται το Α΄ Δημοτικό Σχολείο Αιγίου με διδάσκαλο τον περίφημο Μεντζελίδη ή Μεντζελόπουλο.

Μετά τον σεισμό αρχίζει η επέκταση της πόλεως έως την Δεξαμενή και το 1862 εφαρμόζεται το επίσημο σχέδιο πόλεως, το οποίο θα κρατήσει για 20 έτη. Η εφαρμογή του, όπως για το εκάστοτε εφαρμοζόμενο σχέδιο πόλεως, είναι δαπανηρή λόγω των προσφυγών στα δικαστήρια για τις απαλλοτριώσεις και τις διανοίξεις νέων οδών.

Ο Δήμαρχος Ρωμανιώλης κατορθώνει να εξασφαλίσει όπως φαίνεται και από τα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου, μεγάλο αποθεματικό κεφάλαιο για τους μεταγενέστερους Δημάρχους, αποτέλεσμα της άριστης οικονομικής τακτικής του. Ενδιαφέρεται για την ύδρευση της πόλεως, κατασκευάζοντας υδραγωγείο, ενώ λαμβάνει μέτρα διευθέτησης της κοίτης και κατασκευής προχωμάτων του ποταμού Σελινούντα, όταν μετά από πλημμύρες κινδυνεύουν οι οικισμοί που υπάρχουν πλησίον του και ιδιαιτέρως η Τέμενη και τα Βαλιμήτικα, τα οποία στα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου αναφέρονται ως Βαλιμή.

Τοποθετεί τους πρώτους φανούς για τον φωτισμό της αγοράς, επιδιορθώνει βρύσες και οδούς κρίνοντας ότι για την ασφάλεια των πολιτών πρέπει να ευρίσκονται σε αρίστη κατάσταση. Φροντίζει για την δημίσια υγεία, διατηρώντας την καθαριότητα της πόλεως και παρέχοντας δωρεάν φάρμακα και εμβόλια στους άπορους.

Ενισχύει τους οικονομικά ενδεείς για να επιβιώσουν και να μορφωθούν.

Η ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ…

Όσον αφορά στα περιουσιακά του στοιχεία φέρεται μαζί με τη σύζυγό του ιδιοκτήτης κτημάτων άνω των 100 στρεμμάτων και «μίας οικίας μετά των εργαστηρίων και συνεχόμενου περιβολίου και μεθ’ όλων των παρακολουθημάτων της και του οικοπέδου της, εκτάσεως εν όλω 724 τ.μ. κειμένης εντός της πόλεως του Αιγίου, στη συνοικία Φανερωμένης και συνορευούσης αρκτικώς και δυτικώς με οδούς αγοράς, μεσημβρινώς με περιβόλιο Επαμεινώνδα Σταυρόπουλου και ανατολικώς με οικία Αθανασίου Γκιάτα και περιβόλιο κληρονόμων Π. Καλλιμαχοπούλου», όπως αναφέρεται στην υπ’ αριθ. 51392 του 1898 κατακυρωτική έκθεση του Συμ/φου Αιγίου Π. Χαραλάμπη.

Σε πιστωτικούς καταλόγους των γεωργοκτηματιών του υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας στο Αίγιο αναφέρεται ότι οφείλει σε ετήσια βάση για τα έτη 1866, 1871 και 1872 από 3.000 δρχ.

Ο γιός του Παναγιώτης μετέπειτα Συμβολαιογράφος Αιγίου νυμφεύεται στις 10 Οκτωβρίου 1871 την Παναγιώτα Βεροπούλου, με την οποία αποκτά αρκετά τέκνα, άρρενα και θήλυ, από τα οποία κατορθώνουν να επιβιώσουν μόνο δύο άρρενα, ο Μιχαήλ που γεννήθηκε το 1872 και ο Δημήτρης το 1874, απόγονοι των οποίων υπάρχουν σήμερα στην Αθήνα και στην Αμερική.

Στις 26 Φεβρουαρίου του 1877 με το υπ’ αριθ. 8545 δωρητήριο συμβόλαιο του Συμ/φου Αιγίου Αντωνίου Παναγιώτου, δωρίζουν τόσον αυτός όσο και η σύζυγός του Σουσάνα, υπέργηρη τότε και αδύναμη να υπογράψει την πράξη της δωρεάς λόγω παθήσεως σωματικής, όπως αναγράφεται στο συμβόλαιο, όλη του την περιουσία στον θετό τους γιο Παναγιώτη. Αυτή αποτελείτο από σταφιδαμπέλους, σταφιδάλωνα, ελαιοστάσια, έπιπλα, κοσμήματα και την προαναφερθείσα οικία.

Με το συμβόλαιο αυτό ο Παναγιώτης αναλαμβάνει να τους συντηρεί, διατρέφει, γηροκομεί και να προπληρώνει μηνιαίως σε καθένα τους 90 δρχ. Κατοικία τους ορίζεται ότι θα είναι ένα δωμάτιο από την μεταβιβασθείσα οικία τους. Η αξία της περιουσίας η οποία αναλυτικά αναφέρεται στο συμβόλαιο, ανέρχεται στο ποσό των 20.000 δρχ.

Δυστυχώς η περιουσία αυτή μετά τον θάνατο του Ινοκεντίου Ρωμανιώλη εξανεμίζεται καθότι περιήλθε για οφειλές στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Η οικία το 1898 περιέρχεται κι αυτή στην Εθνική, στην συνέχεια την αγοράζει ο Γεώργιος Βλαχόπουλος ο οποίος με την σειρά του όταν μετακόμισε στην Αθήνα, την πούλησε το 1924 στην Τράπεζα Αθηνών, αντί του τιμήματος των 185.000 δραχμών, η Τράπεζα Αθηνών αργότερα συγχωνεύτηκε με την Εθνική.

Εκείνη την εποχή και συγκεκριμένα στις 17 Φεβρουαρίου του 1955, η οικία πωλείται στο Ελληνικό Δημόσιο με το υπ’ αριθ. 10088 συμβόλαιο του Συμ/φου Αθηνών Ιωάννου Κουγκουλού, για να στεγάσει την Ταχυδρομική Υπηρεσία και το γραφείο Μηχανικού Αιγιαλείας. Για την ιστορία μετά από έρευνα η οικία αυτή (χωρίς τις συντελεσθείσες επεκτάσεις και επισκευές) βρισκόταν στην οδό Παναγιωτοπούλων και Μητροπόλεως γωνία, με επέκταση από την Παναγιωτοπούλων προς την Μητροπόλεως, (εκεί όπου υπάρχει σήμερα το μικρό πάρκο και στη συνέχεια η Τράπεζα Εργασίας και για τους παλαιότερους το φαρμακείο του Παπαδρόσου). Όλοι θα ενθυμούνται την οικία όπου κατά εποχές στεγάζονταν η τράπεζα, το ταχυδρομείο, το Τ.Ε.Α. και ο σύλλογος πολυτέκνων.

«Πρότασή μου είναι μήπως εκεί κάποτε, η δημοτική αρχή πρέπει να τοποθετήσει μία προτομή του Ινοκεντίου Ρωμανιώλη», αναφέρει η κα Μαργαρίτα Γιαννοπούλου – Καραφωτιά.

ΤΟ… ΤΕΛΟΣ

Στις 8 Μαΐου του 1878 πεθαίνει στην ηλικία των 92 ετών η σύζυγός του Σουσάνα, ενώ ένα χρόνο αργότερα στις 10 Δεκεμβρίου του 1879, φεύγει από τη ζωή 70 ετών περίπου και ο Ινοκέντιος, ο οποίος ενταφιάστηκε κατά το Ορθόδοξο δόγμα, όπως ζήτησε από τον επίσκοπο της τότε εποχής Ευθύμιο Αλεξανδρόπουλο.

Η δημαρχία του είχε ακολουθήσει δημαρχίες μεγάλων ονομάτων προεστών και αγωνιστών της Επαναστάσεως (Α. Λόντου, των αδελφών Δ. και Γ. Δ. Ορεινού) και προηγήθηκε δημαρχιών μεγάλων εμπόρων και κτηματιών.

Ο ίδιος διακρίθηκε για τις πολλαπλές του ευεργετικές δραστηριότητες για την πόλη του Αιγίου και διότι όπως αναφέρθηκε ήδη, επεδίωξε και εξασφάλισε προϋπολογισμό, ώστε οι επερχόμενοι δήμαρχοι να εφαρμόσουν σχέδιο πόλεως, πράγμα δυσκολότατο και δαπανηρότατο.

«Αυτός ήταν λοιπόν ο Innocenzo Romagnoli για τους αδελφούς μας Ιταλούς και ο Ινοκέντιος Ρωμανιώλης για μας τους Αιγιώτες. Η επιστημονική του ικανότητα, το αδιαμφισβήτητο ήθος του και η εξαίρετη κοινωνική του πολιτική τον κατέστησαν αξιαγάπητο στην πόλη, την οποία με μεγάλη επιτυχία επί 12 έτη διοίκησε», καταλήγει στην Έρευνα της η κα Καραφωτιά.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βιβλία μεταγραφών Υποθηκοφυλακείου Αιγιαλείας, τομοι 30, 49, 119, 127, 162 (1852-1924).

Βιβλία ψηισμάτων Δημοτικού Συμβουλίου Αιγίου, τόμος 2, 08/02/1863 – 16/04/1886 Γ.Α.Κ. Τοπικό Αρχείο Αιγίου.

Βιβλίο ληξιαρχικών πράξεων Γεννήσεων – Γάμου Δήμου Αιγίου 1858-1881 Γ.Α.Κ. Τοπικό Αρχείο Αιγίου.

Βιβλίο ληξιαρχικών πράξεων θανάτου Δήμου Αιγίου ετών 1878-1879 Γ.Α.Κ. Τοπικό Αρχείο Αιγίου.

Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Πιστωτικοί κατάλογοι Εμπόρων και Γεωργοκτηματιών Φ. υποκαταστήματα (Α1, Σ10-Ν1Φ1) 1865 – 1881.

Θ. Καλαφάτης Αγροτική Πίστη και Οικονομικός Μετασχηματισμός στη Β. Πελόπόννησο – Αιγιάλεια τέλη 19^ου αιώνα, τόμος Β. Αθήνα 1991.

Αρ. Σταυρόπουλος, Ιστορία της πόλεως του Αιγίου Πάτρα 1954, σ. 539-541.