σπιράλ: “Η θέση μας για τις ανεμογεννήτριες και τη χωροθέτησή τους”

4 Σεπτεμβρίου 2022

«Η τοπική αυτοδιοίκηση να γίνει το “αφεντικό” του αιολικού δυναμικού της»

Οι επενδύσεις σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) είναι έργα δημοσίου συμφέροντος. Οι ΑΠΕ λειτουργούν ενάντια στην κλιματική αλλαγή και προσφέρουν στη χώρα εναλλακτικές πηγές ενέργειας και ενεργειακή αυτονομία, στοιχεία απαραίτητα, ιδιαίτερα στην τωρινή συγκυρία και την ενεργειακή κρίση.

Η χωροθέτηση των εγκαταστάσεων ΑΠΕ είναι θέμα που, δυστυχώς, προκαλεί διαμάχες στις τοπικές κοινωνίες, παρά τη γενική αναγνώριση για την ανάγκη για στροφή προς αυτές, με παράλληλη απεξάρτηση από τα κυρίως εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα. Ειδικά για τις ανεμογεννήτριες οι χώροι εγκατάστασης/τοποθέτησης, σύμφωνα με το ισχύον Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις ΑΠΕ, καθορίζονται από σειρά κριτηρίων (όπως γεωμορφολογία, ένταση του ανέμου, ηλεκτρικά δίκτυα) αλλά κυρίως κριτηρίων αποκλεισμού (ασύμβατες χρήσεις όπως τοποθεσίες περιβαλλοντικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος, σημαντικών οικοσυστημάτων, οικιστικών δραστηριοτήτων, τοποθεσίες τεχνικής υποδομής και άλλων ειδικών χρήσεων ενώ, τέλος, αφορούν και ζώνες παραγωγικών δραστηριοτήτων). Έχουμε δηλαδή ένα νομοθετικό πλαίσιο που επιτρέπει τη χωροθέτηση ΑΠΕ σε ευρύτερες, εκτεταμένες περιοχές της χώρας. Στο υπό διαβούλευση σήμερα Σχέδιο Κοινής Υπουργικής Απόφασης για την εφαρμογή του νέου Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις ΑΠΕ προστίθενται επιπλέον περιοχές αποκλεισμού, οι οποίες περιλαμβάνουν τα χαρακτηρισμένα ως «Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλους» και «Περιοχές άνευ δρόμων», τις οικιστικές περιοχές που θα προκύψουν από τα υπό μελέτη νέα Τοπικά και Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια κλπ.

Βρισκόμαστε, λοιπόν, μπροστά στο δίλλημα: από τη μία της ανάγκης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και της ενεργειακής κρίσης και από την άλλη της χωροθέτησης ώστε να μην θίγεται ει δυνατόν κανείς (σε κάποιες περιπτώσεις με κριτήρια καθαρά υποκειμενικά και μη μετρήσιμα). Οξύμωρο είναι να ορθώνεται φωνή για «ελεύθερα βουνά, νησιά και θάλασσες χωρίς αιολικά» αλλά και να γιγαντώνεται η δραστηριότητα σε εκτός σχεδίου περιοχές, όπου δρόμοι ανοίγονται παντού για τα εξοχικά, ακόμη και μέσα σε δάση, σαν να είναι το «εξοχικό» η ιερή αγελάδα του Έλληνα.

Όπως είναι γνωστό, στις αρχές του καλοκαιριού, σημειώθηκαν διαμαρτυρίες συλλόγων και αρνητική τοποθέτηση της δημοτικής αρχής σχετικά με το υπό αδειοδότηση αιολικό πάρκο ανατολικά του Πλατάνου του πρώην Δήμου Ρίου. Αφορά τη «νόμιμη» χωροταξικά εγκατάσταση δυο μεγάλης ισχύος (5 MW) ανεμογεννητριών (σαν αυτές που είναι στην κορυφή της Παλιοβούνας), σε υψόμετρο 400-500 μέτρων και σε απόσταση περίπου 1.500 μέτρα από τον οικισμό, με τη βασική όχληση να διαφαίνεται ότι είναι η οπτική, καθώς θα είναι ορατές από την παραλιακή ζώνη (όπως και στην απέναντι περιοχή).

Ως ομάδα υποδομών του σπιράλ λέμε ΝΑΙ στις επενδύσεις ΑΠΕ πάντα με σεβασμό στο περιβάλλον, όπως λέμε ΝΑΙ σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας στερεών και υγρών αποβλήτων, όπως λέμε ΝΑΙ στην ανακύκλωση (πράσινα σημεία). Δεν μας βρίσκει σύμφωνους η οριζόντια λογική πως αυτά θα πρέπει να γίνονται κάπου αλλού κι όχι κοντά μας (το γνωστό σύνδρομο ΝΙΜΒΥ -Not In My Backyard- που αφορά στις αντιδράσεις-κινητοποιήσεις των πολιτών απέναντι σε όποια εγκατάσταση «ανεπιθύμητης» δραστηριότητας στην περιοχή τους). Η κοινωνία των πολιτών έχει δικαίωμα να γνωρίζει αλλά και να αποφασίζει και όχι απλώς να διαφωνεί για το που θα χωροθετηθούν τα έργα αυτά.

Στο πνεύμα αυτό, προτείνουμε το νέο Ειδικό Χωροταξικό για τις ΑΠΕ να προσδιορίσει επιπλέον όρους και κριτήρια χωροθέτησης, να λάβει υπόψη τις σωρευτικές επιπτώσεις της συνολικής ισχύος των μεμονωμένων εγκαταστάσεων αλλά και να σταθεί διαφωτιστικά, αναφορικά με το πώς πρόκειται να αντιμετωπίσει το θέμα των υλικών των ανεμογεννητριών στο τέρμα του κύκλου ζωής τους.

Σημειωτέον, στην περίπτωση της εγκατάστασης ανεμογεννητριών υπάρχουν οι παρακάτω ιδιαιτερότητες:

1) Η εγκατάσταση γίνεται συνήθως σε δημόσια γη, σε αντίθεση με τα φωτοβολταϊκά όπου εγκαθίστανται σε ιδιωτικές εκτάσεις.

2) Η διαδικασία εγκατάστασης είναι προβληματική, καθώς προτεραιότητα έχει όποιος προλάβει να ζητήσει το σημείο από το δημόσιο, υποβάλλοντας σχετική περιβαλλοντική μελέτη, χωρίς όμως να υπάρχει κατώφλι βαθμολογίας για την επιβάρυνση του συνολικού κύκλου ζωής της ενεργειακής εγκατάστασης στο περιβάλλον.

Κατά η γνώμη μας θα έπρεπε το δημόσιο να προκηρύττει διαγωνισμό του αιολικού δυναμικού μιας περιοχής (ως δημόσιο αγαθό που είναι) και οι ενδιαφερόμενοι να προτείνουν τις λύσεις για την αξιοποίησή του, ανταγωνιζόμενοι με συγκεκριμένα ανταποδοτικά οφέλη για την τοπική κοινωνία, αλλά και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.

Ταυτόχρονα, ως σπιράλ λέμε ένα ισχυρό ΝΑΙ στην έγκαιρη ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών, στη διαφάνεια, στη διαβούλευση για εναλλακτικές χωροθετήσεις καθώς και στη διερεύνηση σημαντικών ανταποδοτικών κινήτρων για τις περιοχές που θα φιλοξενήσουν τέτοιες εγκαταστάσεις.

Το θέμα της χωροθέτησης των ανεμογεννητριών είναι πολύπλοκο. Και σαν τέτοιο πρέπει να αντιμετωπιστεί από την τοπική αυτοδιοίκηση. Με σοβαρότητα και όχι λαϊκισμό, ούτε με αναβολή και επαναφορά του θέματος σε ένα μελλοντικό χρόνο που θα είναι πολιτικά και ψηφοθηρικά λιγότερο επίπονος.

Είναι πλέον η ώρα για την τοπική αυτοδιοίκηση να γίνει το «αφεντικό» του αιολικού δυναμικού της με τη δραστηριοποίηση στον τομέα αυτόν, χωρίς να μένει να κοιτά τις εξελίξεις και να συμβιβάζεται με πενιχρά ανταποδοτικά.